FIZJOLOGIA CZŁOWIEKA W ZARYSIE ZINTEGROWANE PODEJŚCIE BADOWSKA-KOZAKIEWICZ A.M. RED. Księgarnia

Fizjologia człowieka w zarysie

Zintegrowane podejście

Nowoczesny podręcznik, w którym omówiono podstawowe czynności organizmu człowieka oraz mechanizmy regulujące jego funkcjonowanie.

Autorzy skupili się na tych zasadach funkcjonowania ludzkiego ciała, których poznanie będzie przydatne w edukacji z zakresu nauk klinicznych. Zagadnienia teoretyczne dotyczące mechanizmów fizjologicznych zostały przedstawione w taki sposób, aby stanowiły wstęp do przedmiotów klinicznych ważnych dla studentów z punktu widzenia wykonywania przyszłego zawodu.

Szczególny nacisk położono na poznanie:

- wzajemnych powiązań procesów fizjologicznych,

- współdziałania narządów i układów w celu zachowania homeostazy wewnątrzustrojowej,

- mechanizmów fizjologicznych, jakie zachodzą w obrębie poszczególnych narządów i układów.

Liczne schematy, tabele oraz zdjęcia ułatwiają zrozumienie zagadnień, a zestawy pytań kontrolnych (testowych i otwartych) pozwalają na weryfikację zdobytej wiedzy, jak również umożliwiają sprawdzenie umiejętności wykorzystania wiedzy teoretycznej w rozwiązywaniu problemów praktycznych.

Podręcznik przygotowano z myślą o studentach kierunków: ratownictwo medyczne, pielęgniarstwo, położnictwo, zdrowie publiczne, dietetyka i fizjoterapia, jak również uczelni rolniczych, technicznych czy też uniwersyteckich wydziałów biologicznych.

[Książka] stanowi oryginalne i nowatorskie opracowanie. (…) Będzie realną pomocą dla studentów medycyny (i nie tylko). [Jej] zasadniczym atutem jest uwzględnienie najnowszych danych z fizjologii i przedstawienie ich w zrozumiały i logiczny – często poparty ilustracją –sposób.

Z recenzji prof. dr hab. n. med. Tadeusza Płusy

Autorzy    V
Przedmowa             XI

CZĘŚĆ I. FIZJOLOGIA OGÓLNA

1. Podstawy molekularnej organizacji komórki       3
1.1. Błona komórkowa           3
1.2. Jądro komórkowe jako magazyn informacji o komórce    . 6
1.2.1. Jąderko           . 8
1.3. Cytoplazma            8
1.4. Mitochondria jako centra energetyczne       8
1.5. Cytoszkielet            9
1.6. Peroksysomy           . 10
1.7. Siateczka śródplazmatyczna gładka i szorstka      10
1.8. Aparat Golgiego           11
1.9. Rybosomy            11
1.10. Lizosomy            11
1.11. Proteasomy           12
1.12. Transport błonowy          . 12
1.12.1. Transport bierny          12
1.12.2. Transport aktywny         . 14
1.12.3. Fagocytoza i pinocytoza        . 15
1.13. Cykl komórkowy           15
1.14. Apoptoza i nekroza komórki         18
1.15. Wzajemne oddziaływania komórek i połączenia między komórkami 20
Piśmiennictwo            22
Pytania kontrolne           . 22

2. Podstawy czynności komórki nerwowej       25
2.1. Komórka nerwowa – budowa i funkcje       26
Komórki glejowe           30
2.3. Potencjał elektryczny w neuronach, rola kanałów i pomp jonowych, potencjał spoczynkowy i czynnościowy       30
2.4. Przewodzenie impulsów we włóknach nerwowych     35
2.5. Synapsy elektryczne i chemiczne        . 38
2.6. Synteza i transport oraz magazynowanie i uwalnianie przekaźników
synaptycznych          . 43
Piśmiennictwo            47
Pytania kontrolne           . 47

3. Fizjologia mięśni szkieletowych         49
3.1. Typy tkanki mięśniowej          49
3.2. Budowa mięśnia poprzecznie prążkowanego szkieletowego   . 50
3.3. Cykl skurczu mięśnia         . 53
3.4. Metabolizm energetyczny mięśni szkieletowych     . 56
3.5. Zmęczenie mięśni           57
3.6. Klasyfikacje komórek mięśni szkieletowych      . 58
3.7. Skurcz mięśni szkieletowych         59
3.8. Regulacja siły skurczu          61
3.9. Unerwienie ruchowe mięśni szkieletowych      . 62
3.9.1. Struktura złącza nerwowo-mięśniowego      63
3.10. Zastosowanie elektromiografii do badania czynności mięśni   . 65
Piśmiennictwo            66
Pytania kontrolne           . 66

4. Fizjologia receptorów           69
4.1. Bodźce i receptory          69
4.2. Kodowanie informacji w receptorach       . 70
4.3. Receptory komórkowe          74
4.4. Receptory zmysłowe          . 78
4.5. Czucie powierzchowne (eksteroceptywne) – receptory skóry   . 79
Piśmiennictwo            87
Pytania kontrolne           . 88

5. Czucie i percepcja           . 89
5.1. Organizacja czynnościowa ośrodkowego układu nerwowego   . 89
5.2. Przekazywanie informacji czuciowej       . 89
5.3. Podział czucia           . 90
5.3.1. Czucie eksteroceptywne        91
Czucie dotyku i ucisku         91
Czucie temperatury         . 92
Czucie bólu           93
5.3.2. Czucie proprioceptywne        . 93
5.3.3. Czucie interoceptywne         94
5.3.4. Czucie teleceptywne         . 95
Węch            95
Wzrok           . 95
Słuch            97
5.4. Podział czynnościowy kory mózgowej       . 97
5.4.1. Kora somatosensoryczna (czuciowa)      . 98
5.4.2. Kora somatomotoryczna (ruchowa)      . 98
5.4.3. Kora wzrokowa          98
5.4.4. Kora słuchowa          . 99
5.4.5. Kora smakowa i węchowa        . 99
5.4.6. Czynność bioelektryczna mózgu      . 100
5.4.7. Czynność magnetyczna mózgu       . 102
Piśmiennictwo            103
Pytania kontrolne           . 103

6. Ruchy i postawa ciała           105
6.1. Funkcja mięśni           . 105
6.2. Elementy układu nerwowego         105
6.3. Informacja zwrotna          . 106
6.3.1. Wrzecionka nerwowo-mięśniowe       106
6.3.2. Narządy ścięgniste Golgiego        107
6.4. Rola rdzenia kręgowego          107
6.4.1. Odruchy rdzeniowe         . 107
6.4.2. Odruch na rozciąganie         107
6.4.3. Odwrócony odruch na rozciąganie       108
6.4.4. Odruch cofania (zginania)        . 108
6.4.5. Koordynacja czynności lokomocyjnych      108
6.4.6. Przerwanie ciągłości rdzenia kręgowego      109
6.5. Rola ośrodków wyższych         . 109
6.5.1. Pień mózgu           109
6.5.2. Kora mózgowa          . 110
6.5.3. Pierwszorzędowe pole ruchowe (M1)      . 110
6.5.4. Drugorzędowe pole ruchowe        111
6.5.5. Pierwotna kora czuciowa (S1)       . 111
6.5.6. Dodatkowe pole czuciowo-ruchowe      . 111
6.5.7. Droga korowo-rdzeniowa        . 111
6.5.8. Układ podkorowy         112
6.5.9. Móżdżek           . 113
Piśmiennictwo            114
Pytania kontrolne           . 114

7. Fizjologiczny mechanizm zdobywania i unikania      115
7.1. Mechanizmy zdobywania i unikania       . 115
7.2. Dążenie i unikanie – definicja emocji       . 116
7.3. Popędy a funkcje podwzgórza        118
7.3.1. Inne ośrodki podwzgórzowe        119
7.4. Wewnętrzne połączenia układu limbicznego     . 119
7.5. Tworzenie pamięci długotrwałej        . 121
7.6. Obszary asocjacyjne (kojarzeniowe) kory mózgu     . 123
Piśmiennictwo            125
Pytania kontrolne           . 125

8. Fizjologia mózgowia a środowisko wewnętrzne. Autonomiczny układ nerwowy i mięśnie gładkie          127
8.1. Fizjologia mięśni gładkich         . 127
8.1.1. Podział czynnościowy mięśni gładkich      127
8.1.2. Cechy charakterystyczne budowy komórek mięśni gładkich . 128
8.1.3. Pobudliwość mięśni gładkich        129
8.2. Sprzężenie elektromechaniczne        . 130
8.2.1. Regulacja stężenia wapnia (Ca2+) w komórkach mięśni gładkich 130
8.2.2. Podstawy molekularne skurczu       . 131
8.2.3. Regulacja aktywności skurczowej       132
8.3. Fizjologia mózgowia a środowisko wewnętrzne     133
8.3.1. Metabolizm tkanki nerwowej        134
8.3.2. Przenoszenie informacji w mózgowiu      . 135
8.3.3. Modulacja procesów wewnątrzkomórkowych w neuronach . 136
8.4. Neurosekrecja           . 136
8.4.1. Krążenie płynu mózgowo-rdzeniowego      136
8.4.2. Czynność gleju         . 137
8.5. Autonomiczny układ nerwowy        . 137
8.5.1. Neurotransmitery układu autonomicznego     . 138
8.5.2. Receptory układu autonomicznego       139
8.5.3. Wpływ układu autonomicznego na narządy i tkanki    140
Wpływ układu współczulnego na narządy i tkanki    141
Piśmiennictwo            141
Pytania kontrolne           . 141

9. Wydzielanie wewnętrzne          . 143
9.1. Biologiczne działanie hormonów       . 143
9.2. Układ podwzgórze – przysadka – gruczoł docelowy     145
9.2.1. Oś podwzgórze – przysadka – tarczyca      146
9.2.2. Oś podwzgórze – przysadka – nadnercza     . 146
9.2.3. Oś podwzgórze – przysadka – gonady      . 148
9.2.4. Inne hormony przedniego płata przysadki     . 149
9.2.5. Hormony tylnego płata przysadki       149
9.3. Funkcja endokrynna trzustki         150
9.4. Gospodarka wapniowo-fosforanowa       . 151
9.5. Regulacja hormonalna łaknienia        . 152
9.6. Podsumowanie           . 153
Piśmiennictwo            153
Pytania kontrolne           . 153

10. Fizjologia krwi i hemostazy         . 155
10.1. Skład i funkcje osocza          157
10.2. Elementy morfotyczne krwi         157
10.2.1. Erytrocyty           158
Szlak erytropoezy          159
Układ grupowy AB0         . 159
Układ grupowy Rhesus (Rh)        161
10.2.2. Leukocyty           161
10.2.3. Płytki krwi           162
10.3. Hemostaza            164
10.4. Chłonka            . 167
10.5. Narządy krwiotwórcze          167
10.5.1. Szpik kostny          . 167
10.5.2. Grasica           . 169
10.5.3. Węzły chłonne          169
10.5.4. Tkanka limfatyczna błon śluzowych      . 169
10.5.5. Śledziona           169
10.6. Odporność immunologiczna        170
10.6.1. Odporność immunologiczna typu humoralnego i komórkowego . 170
Piśmiennictwo            172
Pytania kontrolne           . 172

11. Rytmy biologiczne          . 173
11.1. Podział rytmów biologicznych        . 173
11.1.1. Rytmy ultradialne         . 173
11.1.2. Rytmy infradialne         . 174
11.2. Budowa zegara biologicznego        . 174
11.3. Koordynacja z siatkówką         . 175
11.4. Koordynacja z szyszynką         . 175
11.5. Sen             176
11.5.1. Charakterystyka snu         176
11.5.2. Fizjologiczne zmiany podczas snu       177
11.5.3. Model dwuczynnikowy regulacji snu      . 177
11.5.4. Fazy snu          . 177
11.5.5. Metody zapisu          179
Piśmiennictwo            179
Pytania kontrolne           . 180

CZĘŚĆ II. FIZJOLOGIA SZCZEGÓŁOWA

12. Fizjologia układu krwionośnego         183
12.1. Podstawy funkcjonowania układu krwionośnego – anatomia serca 183
12.2. Krążenie krwi – krwiobieg duży i mały       185
12.3. Budowa naczyń krwionośnych        . 186
12.4. Transport gazów oddechowych        . 187
12.4.1. Transport tlenu          187
12.4.2. Transport dwutlenku węgla        189
12.4.3. Specyfika transportu gazów oddechowych w krążeniu płodu 190
Piśmiennictwo            191
Pytania kontrolne           . 191

13. Fizjologia serca. Część I          . 193
13.1. Fizjologia miocytów i przestrzeni pozamiocytarnej mięśnia sercowego 193
13.2. Mechanizm skurczu mięśnia sercowego       194
13.3. Układ przewodzący serca         . 195
13.4. Metabolizm i zapotrzebowanie energetyczne mięśnia sercowego . 196
13.5. Czynność mechaniczna i hemodynamiczna serca. Fazy cyklu sercowego            197
13.6. Zjawiska akustyczne towarzyszące czynności serca – tony serca   199
13.6.1. Uderzenie koniuszkowe        . 199
13.7. Fizjologia krążenia wieńcowego       . 199
13.8. Nerwowa i humoralna regulacja czynności serca     . 200
13.9. Metody obrazowania struktur serca i wewnątrzsercowych
przepływów           . 201
Piśmiennictwo            202
Pytania kontrolne           . 202

14. Fizjologia serca. Część II          203
14.1. Elektrokardiografia          . 203
14.1.1. Zasady wykonywania rejestracji EKG      203
Zasady umiejscowienia elektrod       . 203
Niestandardowe odprowadzenia EKG      . 205
14.1.2. Parametry i struktura zapisu EKG       205
14.1.3. Ocena zapisu EKG         . 206
Krzywa cyklu pracy serca        . 206
Schemat opisu EKG         . 207
14.1.4. Ocena rytmu serca         . 207
Migotanie przedsionków        . 210
Trzepotanie przedsionków        . 210
Częstoskurcz komorowy        . 211
Trzepotanie komór         . 211
Migotanie komór          212
14.1.5. Ocena osi elektrycznej serca        212
14.1.6. Ocena morfologii i czasu trwania odcinków     215
Piśmiennictwo            216
Pytania kontrolne           . 216

15. Fizjologia krążenia krwi, przepływ krwi w niektórych obszarach naczyniowych i regulacja ciśnienia tętniczego krwi      219
15.1. Zasady krążenia krwi          219
15.1.1. Podstawy hemodynamiki. Właściwości biofizyczne naczyń krwionośnych         . 219
15.2. Ciśnienie tętnicze. Czynniki wpływające na wartość ciśnienia tętniczego. Tętno i fala tętna         223
15.2.1. Metody pomiaru ciśnienia tętniczego      224
15.3. Krótko- i długoterminowa regulacja ciśnienia tętniczego    225
15.3.1. Ośrodkowa regulacja krążenia       . 225
15.3.2. Odruchowa regulacja układu krążenia      226
15.3.3. Długoterminowa regulacja ciśnienia tętniczego – mechanizmy neurohumoralne          229
15.4. Miejscowa i humoralna regulacja przepływu krwi     232
15.5. Rola śródbłonka w regulacji światła naczyń     . 233
15.6. Mikrokrążenie           235
15.6.1. Budowa mikrokrążenia        . 235
15.6.2. Wymiana substancji w naczyniach włosowatych pomiędzy krwią a płynem tkankowym. Równowaga Starlinga     236
15.7. Regulacja krążenia w poszczególnych narządach     . 238
15.7.1. Regulacja krążenia wieńcowego       238
15.7.2. Regulacja przepływu mózgowego       242
15.7.3. Regulacja krążenia płucnego       244
Piśmiennictwo            246
Pytania kontrolne           . 246

16. Fizjologia oddychania          . 247
16.1. Biologiczne podstawy czynności układu oddechowego   . 247
16.2. Homeostaza tlenowa          248
16.3. Funkcje układu oddechowego        . 249
16.4. Drogi oddechowe          . 249
16.5. Mechanika oddychania         . 251
16.5.1. Cykl oddechowy          251
16.5.2. Mięśnie oddechowe        . 253
16.5.3. Jama opłucnej         . 254
16.5.4. Opory oddechowe         . 255
16.5.5. Podatność płuc          256
16.6. Spirometria. Pojemności i objętości płuc      257
16.7. Krążenie płucne           260
16.8. Wentylacja a perfuzja płuc         261
16.9. Wymiana gazowa w płucach         262
16.10. Transport gazów oddechowych we krwi      . 264
16.10.1. Tlen           264
16.10.2. Dwutlenek węgla         . 264
16.11. Regulacja oddychania         265
16.11.1. Neurogeneza rytmu oddechowego      . 267
Regulacja chemiczna         268
16.11.2. Odruchy z receptorów płucnych       270
Odruch z mechanoreceptorów wolno adaptujących się (SAR) 270
Odruch z mechanoreceptorów szybko adaptujących się (RAR) 270
Odruch z receptorów okołokapilarnych typu J    271
Odruch z receptorów C        . 271
16.12. Fonacja           . 271
16.13. Nurkowanie           . 272
Piśmiennictwo            274
Pytania kontrolne           . 274

17. Układ trawienny           . 277
17.1. Budowa i motoryka przewodu pokarmowego i dróg żółciowych . 277
17.1.1. Budowa ścian przewodu pokarmowego      277
17.1.2. Motoryka przewodu pokarmowego i dróg żółciowych –
informacje ogólne         . 278
17.2. Motoryka przełyku – połykanie       . 280
17.2.1. Regulacja motoryki przełyku       . 282
17.3. Motoryka żołądka          . 282
17.3.1. Regulacja motoryki żołądka        283
17.3.2. Wymioty           285
17.4. Motoryka jelita cienkiego         . 285
17.4.1. Regulacja motoryki jelita cienkiego      . 286
17.5. Motoryka jelita grubego         . 286
17.5.1. Regulacja motoryki jelita grubego       287
17.5.2. Wydalenie kału          288
17.6. Wydzielanie w przewodzie pokarmowym      . 288
17.6.1. Wydzielanie śliny         . 288
17.6.2. Wydzielanie żołądkowe        . 289
Skład soku żołądkowego        . 291
17.6.3. Regulacja wydzielania żołądkowego      . 292
17.6.4. Wydzielanie trzustkowe        . 292
17.6.5. Wydzielanie w jelicie cienkim       . 296
17.6.6. Wydzielanie w jelicie grubym       . 296
Formowanie kału          299
17.6.7. Budowa i funkcje wątroby        299
17.7. Trawienie i wchłanianie         . 303
17.7.1. Trawienie i wchłanianie białek       . 303
17.7.2. Trawienie i wchłanianie związków lipidowych    . 304
Triglicerydy           304
Sole kwasów żółciowych        . 306
Fosfolipidy           306
Sterole           306
17.7.3. Trawienie i wchłanianie węglowodanów     307
17.8. Przyswajanie mikroskładników        . 308
17.8.1. Wapń           308
17.8.2. Fosfor           . 309
17.8.3. Magnez           . 309
17.8.4. Żelazo           . 310
17.8.5. Kobalamina (witamina B12)        310
17.9. Neurohormonalna regulacja przyjmowania pokarmu    . 311
17.10. Rola układu nagrody w przyjmowaniu pokarmu     314
Piśmiennictwo            315
Pytania kontrolne           . 316

18. Regulacja gospodarki wodno-elektrolitowej organizmu     319
18.1. Objętość i skład przestrzeni wodnych      . 319
18.1.1. Bilans wodny organizmu        . 323
18.2. Regulacja objętości krwi i płynu zewnątrzkomórkowego    324
18.3. Regulacja bilansu elektrolitowego organizmu      327
18.3.1. Regulacja bilansu sodowego        329
18.3.2. Regulacja bilansu potasowego       . 329
18.3.3. Regulacja bilansu wapniowego i fosforanowego    . 330
Piśmiennictwo            331
Pytania kontrolne           . 331

19. Termoregulacja organizmu człowieka        333
19.1. Prawidłowa temperatura ciała, temperatura wewnętrzna organizmu i temperatura skóry          . 334
19.2. Termoreceptory i termodetektory        335
19.3. Równowaga cieplna          . 336
19.4. Wytwarzanie ciepła – termogeneza       . 336
19.5. Utrata ciepła – termoliza         . 337
19.6. Mechanizmy regulujące temperaturę ciała      . 338
19.7. Rola podwzgórza i rdzenia kręgowego w termoregulacji    340
19.8. Termoregulacja u noworodków        . 341
19.9. Stany przebiegające ze zmianą poziomu nastawczego termoregulacji 341
Piśmiennictwo            342
Pytania kontrolne           . 343

20. Czynności nerek i wydalanie moczu        345
20.1. Anatomia czynnościowa układu moczowego      345
20.1.1. Filtracja kłębuszkowa         348
20.1.2. Zależność GFR od ciśnienia tętniczego      354
20.1.3. Reabsorpcja i wydalanie        . 354
20.1.4. Zagęszczanie moczu i ośrodek pragnienia     . 354
20.2. Funkcja hormonalna nerek         355
20.2.1. Erytropoeza          . 355
20.2.2. Gospodarka wapniowo-fosforanowa      . 356
Piśmiennictwo            356
Pytania kontrolne           . 356

21. Fizjologia wysiłku fizycznego i stanów przeciążeń      357
21.1. Podział wysiłków fizycznych         357
21.2. Wydolność fizyczna i tolerancja wysiłkowa      . 360
21.3. Zmęczenie            365
Piśmiennictwo            367
Pytania kontrolne           . 368

22. Neuroanatomia układu nocyceptywnego       . 369
22.1. Nocyceptory           . 369
22.2. Powstawanie odczucia bólowego        372
22.3. Droga czucia bólu – drogi rdzeniowo-wzgórzowe     374
22.4. Okolice czuciowe kory mózgowej        375
Piśmiennictwo            377
Pytania kontrolne           . 377

23. Mechanizm powstawania bólu         379
23.1. Ból             379
23.1.1. Ból ostry           379
23.1.2. Ból przewlekły          380
23.2. Nocycepcja            380
23.2.1. Transdukcja i transmisja        . 381
23.2.2. Mediatory stanu zapalnego        382
23.2.3. Transmisja i modulacja        . 383
23.2.4. Percepcja           385
23.3. Ból trzewny           . 386
23.4. Chronifikacja bólu – przewlekły zespół bólowy     . 388
Piśmiennictwo            389
Pytania kontrolne           . 389

24. Fizjologia rozrodu          . 391
24.1. Ciąża prawidłowa (fizjologiczna)        391
24.2. Rozwój zarodka i płodu         . 392
24.3. Łożysko – powstanie i funkcja        . 393
24.4. Płyn owodniowy           394
24.5. Zmiany narządu rodnego w okresie ciąży      . 395
24.5.1. Macica           . 395
24.5.2. Szyjka macicy          . 396
24.5.3. Pochwa           . 396
24.5.4. Jajniki i jajowody         . 396
24.5.5. Gruczoły piersiowe         . 397
24.6. Zmiany gospodarki wodnej organizmu       397
24.7. Czynność serca i układu krążenia        398
24.8. Układ oddechowy          . 399
24.9. Układ trawienny           400
24.9.1. Łaknienie           400
24.9.2. Jama ustna           400
24.9.3. Żołądek           . 400
24.9.4. Jelito cienkie i jelito grube        400
24.9.5. Wątroba i trzustka         . 401
24.10. Układ moczowy          401
24.11. Metabolizm w okresie ciąży        402
24.11.1. Gospodarka węglowodanowa       . 402
24.11.2. Gospodarka tłuszczowa        . 403
24.12. Gruczoły wydzielania wewnętrznego w okresie ciąży    . 403
24.12.1. Czynność układu podwzgórzowo-przysadkowego    403
24.12.2. Czynność hormonalna jajników       404
24.12.3. Czynność gruczołu tarczowego       404
24.12.4. Czynność kory nadnerczy        405
Piśmiennictwo            405
Pytania kontrolne           . 405

25. Metabolizm tkanki kostnej. Gospodarka wapniowo-fosforanowa   407
25.1. Budowa tkanki kostnej          407
25.2. Remodeling tkanki kostnej         410
25.3. Czynniki wpływające na obrót kostny       411
25.3.1. Zaburzenia hormonalne        . 412
25.3.2. Menopauza          . 412
25.3.3. Nieprawidłowa dieta         413
25.3.4. Zaburzenia funkcji układu pokarmowego i nerek    414
25.3.5. Czynniki środowiskowe        . 414
25.3.6. Gospodarka wapniowo-fosforanowa      . 415
Piśmiennictwo            416
Pytania kontrolne           . 416

26. Adaptacja układu krążenia do wysiłku fizycznego      417
26.1. Wprowadzenie           417
26.2. Adaptacja do regularnego treningu       . 418
26.2.1. Zmiany w budowie i funkcjonowaniu serca wywołane systematycznym wysiłkiem fizycznym      419
26.2.2. Zmiany w budowie i funkcjonowaniu naczyń wywołane systematycznym wysiłkiem fizycznym      419
26.2.3. Zmiany parametrów hemodynamicznych naczyń wywołane systematycznym wysiłkiem fizycznym      421
Częstość skurczów serca        . 421
Objętość minutowa         . 421
Ciśnienie tętnicze          421
26.3. Adaptacja do pojedynczej sesji wysiłku fizycznego     421
26.3.1. Wpływ pojedynczej sesji wysiłku dynamicznego na układ krążenia         . 422
26.3.2. Wpływ pojedynczej sesji wysiłku statycznego na układ krążenia . 423

Piśmiennictwo            425
Pytania kontrolne           . 425
Skorowidz            . 427

450 stron, Format: 16.5x23.5cm, oprawa miękka

Po otrzymaniu zamówienia poinformujemy,
czy wybrany tytuł polskojęzyczny lub anglojęzyczny jest aktualnie na półce księgarni.