Wydanie niniejszej książki jest podyktowane
rosnącym znaczeniem ochrony przyrody w lasach. Coraz więcej gatunków roślin, grzybów
i zwierząt żyjących w lasach podlega ochronie prawnej. Lasy stanowią jedną z
głównych pozycji wśród ekosystemów wtaczanych do obszarów Natura 2000, z uwagi na
występujące w nich i wymagające ochrony siedliska przyrodnicze oraz gatunki. W tej
sytuacji gospodarze i zarządcy lasów muszą doskonalić swoje kwalifikacje, aby
sprostać nowym wyzwaniom.
Główny obszar lasów w Polsce (ponad 80%) znajduje się w
zarządzie Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe. Ogółem lasy zajmują
9088 tyś. ha, tj. 30% powierzchni kraju. Ponad 65% gatunków flory i fauny
występujących u nas to gatunki leśne lub związane z lasem.. Większość form ochrony
przyrody (z wyjątkiem parków narodowych, które posiadają własny zarząd) znajduje
się obecnie na gruntach zarządzanych przez Lasy Państwowe. Dlatego dobra znajomość
przez pracowników Lasów Państwowych siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin,
grzybów i zwierząt objętych ochroną jest podstawowym warunkiem skutecznej ochrony
przyrody, polegającej na zachowaniu, zrównoważonym użytkowaniu oraz odnawianiu
zasobów, tworów i składników przyrody.
Obok znajomości przedmiotu ochrony (np. siedliska
przyrodniczego czy gatunku) i jego lokalizacji, ważna jest również wiedza na temat
potrzeby i sposobu ochrony. Wciąż nie mamy pełnej odpowiedzi na pytania: co mamy
chronić, gdzie i w jaki sposób? Dzieje się tak z kilku powodów. Listy chronionych
gatunków roślin, grzybów i zwierząt stale są wydłużane. O wielu gatunkach
umieszczonych na tych listach posiadamy dziś bardzo skąpą wiedzę, zarówno na temat
ich wyglądu (brak opisu w ogólnie dostępnej literaturze), jak i ich występowania w
Polsce. Przez wprowadzenie nowej formy - „obszar Natura 2000\", rozszerzony został
dotychczasowy zakres ochrony przyrody o siedliska przyrodnicze, a także o niektóre
gatunki roślin i zwierząt dotychczas nie objęte ochroną. Szczególnie skąpe są
informacje o rozmieszczeniu poszczególnych zespołów i zbiorowisk roślinnych.
Istniejące mapy fitosocjologiczne dotyczą niewielkich powierzchni, tzn. parków
narodowych i niektórych rezerwatów przyrody. Dane o rozmieszczeniu stanowisk
występowania poszczególnych gatunków są zwykle mato dokładne lub pochodzą sprzed
wielu lat.
Zanim zostaną przeprowadzone niezbędne specjalistyczne
badania inwentaryzacyjne siedlisk przyrodniczych i gatunków objętych ochroną, konieczne
jest przybliżenie wiedzy z tego zakresu pracownikom Lasów Państwowych (zwłaszcza
pracownikom terenowym, leśniczym i podleśniczym oraz inżynierom nadzoru), a także
wszystkim zajmującym się urządzaniem lasu. Ma temu służyć niniejsze opracowanie.
Zawiera ono opisy siedlisk przyrodniczych oraz chronionych gatunków flory i fauny, a
także ich ilustracje. Wielu pracowników Lasów Państwowych już obecnie ma swój
udział w inwentaryzacji chronionych gatunków na terenie nadleśnictw, w których
pracują. Uzyskane w ten sposób dane znajdują odbicie w programach ochrony przyrody
wchodzących w skład planów urządzania lasu. Poprzez uzupełnianie i doskonalenie
wiedzy z tego zakresu, a także upowszechnianie jej wśród wszystkich pracowników Lasów
Państwowych, zwłaszcza pracujących w terenie, ochrona przyrody w lasach stanie się
bardziej skuteczna.
Zakres opracowania został ograniczony do siedlisk i
gatunków leśnych, objętych ochroną prawną. Działania leśników dotyczą w pierwszym
rzędzie ekosystemów leśnych i związanych z nimi siedlisk przyrodniczych oraz gatunków
roślin, grzybów i zwierząt. Skupienie uwagi leśników w pierwszym rzędzie na
chronionych elementach ekosystemów leśnych pozwoli eliminować błędy i zagrożenia
powstające podczas wykonywania prac gospodarczych.
Pozostałe siedliska przyrodnicze, np. bagna, torfowiska,
część łąk i polan śródleśnych, nie wchodzą w zakres gospodarki leśnej.
Podejmowane tam działania ochronne wynikają zwykle z faktu włączenia ich do jednej z
form ochrony przyrody.
Gatunki roślin, grzybów i zwierząt opisano w kolejności
alfabetycznej (wg ich polskich nazw) w obrębie grup systematycznych. Tabelaryczne
zestawienia gatunków są również uszeregowane alfabetycznie (tabele 3, 4, 5). Przyjęty
porządek ma ułatwić wyszukiwanie informacji o danym gatunku. Ilustracje uporządkowane
na podstawie przynależności do rodziny mają ułatwić rozpoznawanie poszczególnych
gatunków.
448 stron, oprawa twarda