Przymusowe umieszczenie w
zakładzie psychiatrycznym w świetle współczesnych
standardów ochrony praw człowieka
W książce
omówiono standardy ochrony praw człowieka w kontekście
przymusowego umieszczania w zakładach psychiatrycznych. Autor poruszył
kwestie związane ze stosowaniem mechanizmów prawnokarnych,
cywilnych, a także trudnych do jednoznacznego zakwalifikowania.
Z książki można dowiedzieć się m.in.:
- czemu ma służyć przymusowa
hospitalizacja;
- jak powinna być
skonstruowana procedura przymusowego umieszczenia w zakładzie, aby
spełniać wymóg rzetelności;
- jakie warunki bytowe i
terapeutyczne należy zapewnić pacjentom przymusowo umieszczonym w
zakładach psychiatrycznych;
- czym jest
deinstytucjonalizacja i jakie są obowiązki państwa w zakresie
zapewniania osobom z zaburzeniami psychicznymi dostępu do
nieizolacyjnych form wsparcia i opieki.
W publikacji powołano orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego oraz
Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Przywołano także regulacje
krajowych i międzynarodowych aktów prawnych oraz
rekomendacje formułowane przez międzynarodowe organy ochrony praw
człowieka. Autor nie ograniczył się do omówienia
obowiązującego prawa, lecz przedstawił wymogi, jakie powinno spełniać
prawo normujące zasady stosowania detencji psychiatrycznej.
Wykorzystano również bogatą literaturę prawniczą i
psychiatryczną, w tym wiele źródeł zagranicznych.
Opracowanie jest przeznaczone dla prawników
praktyków i pracowników naukowych zajmujących się
omawianą tematyką. Zainteresuje także lekarzy psychiatrów,
pracowników administracji odpowiedzialnych za funkcjonowanie
domów pomocy społecznej i osoby zatrudnione w tych
placówkach, a także pracowników organizacji
pozarządowych, w szczególności działających w obszarze
ochrony praw osób z niepełnosprawnością.
Wykaz
skrótów | str. 11
Wstęp | str. 15
Rozdział I
Przymusowe
umieszczenie w zakładzie psychiatrycznym a ewolucja pojęcia
niepełnosprawności | str. 27
1. Zaburzenia psychiczne, upośledzenie umysłowe oraz zaburzenia
osobowości jako pojęcia medyczne i prawne | str. 27
1.1. Zaburzenia psychiczne w medycynie | str. 27
1.1.1. Choroba psychiczna | str. 30
1.1.2. Niepełnosprawność intelektualna | str. 32
1.1.3. Zaburzenia osobowości | str. 34
1.1.4. Zaburzenia preferencji seksualnych | str. 36
1.2. „Zaburzenia psychiczne” jako pojęcie prawne |
str. 37
2. Zaburzenia psychiczne a ewolucja pojęcia niepełnosprawności | str. 41
2.1. Zaburzenia psychiczne jako przyczyna niepełnosprawności | str. 41
2.2. Modele niepełnosprawności | str. 43
2.2.1. Model moralny | str. 43
2.2.2. Model medyczny | str. 44
2.2.3. Model społeczny | str. 46
2.2.4. Model funkcjonalny | str. 49
2.3. Niepełnosprawność jako pojęcie prawne | str. 51
2.3.1. Niepełnosprawność jako pojęcie konstytucyjne | str. 51
2.3.2. Termin „niepełnosprawność” w prawie
międzynarodowym | str. 53
2.3.3. Niepełnosprawność w ustawodawstwie polskim | str. 57
3. Ewolucja pojęcia niepełnosprawności a przymusowe umieszczanie w
zakładach psychiatrycznych osób z zaburzeniami psychicznymi
| str. 61
3.1. Rys historyczny | str. 62
3.2. Przymusowe umieszczenie w szpitalu psychiatrycznym
współcześnie | str. 68
4. Przymusowe umieszczanie w zakładach psychiatrycznych osób
z zaburzeniami psychicznymi w Polsce – ramy prawne | str. 71
4.1. Rys historyczny | str. 71
4.2. Współczesne ramy prawne | str. 75
4.2.1. Tryb cywilny | str. 75
4.2.2. Tryb karny | str. 78
4.2.3. Tryby „hybrydowe” | str. 79
4.2.4. Obserwacje psychiatryczne | str. 81
Rozdział II
Przymusowe
umieszczenie w zakładzie psychiatrycznym jako pozbawienie wolności |
str. 83
1. Wolność osobista we współczesnym prawie międzynarodowym |
str. 83
2. Wolność w Konstytucji RP | str. 87
2.1. Wolność w Konstytucji RP oraz wcześniejszych ustawach zasadniczych
| str. 87
2.2. Wolność jako kategoria konstytucyjna | str. 90
2.3. Wolność jako zasada konstytucyjna | str. 99
2.4. Istnienie „ogólnego prawa podmiotowego do
wolności” | str. 103
2.5. Wolność osobista jako wolność podstawowa | str. 106
2.5.1. Wolność osobista jako jedna z konstytucyjnych wolności
podstawowych | str. 106
2.5.2. Treść wolności osobistej w świetle art. 41 Konstytucji RP i
orzecznictwa TK | str. 109
2.5.3. Wolność osobista a autonomia w kwestiach medycznych | str. 114
2.5.4. Podmioty wolności osobistej | str. 115
3. Pojęcie pozbawienia wolności | str. 120
3.1. Pojęcie pozbawienia wolności w prawie międzynarodowym | str. 120
3.2. Pojęcie pozbawienia wolności w Konstytucji RP | str. 124
4. Przymusowe umieszczenie w zakładzie psychiatrycznym jako forma
pozbawienia wolności | str. 129
4.1. Kryteria obiektywne | str. 129
4.2. Kryteria subiektywne | str. 133
4.3. Szczególna sytuacja dzieci | str. 138
Rozdział III
Warunki
dopuszczalności przymusowego umieszczenia w zakładzie psychiatrycznym
| str. 149
1. Dopuszczalność przymusowego umieszczenia w zakładzie psychiatrycznym
w świetle prawa międzynarodowego i Konstytucji RP | str. 149
1.1. Uwagi wstępne | str. 149
1.2. KPON i absolutny zakaz przymusowego umieszczania w zakładach
psychiatrycznych | str. 150
1.3. KPON a standardy konstytucyjne i Rady Europy | str. 167
1.3.1. Wpływ KPON na interpretację EKPC i Konstytucji RP | str. 167
1.3.2. Zakaz przymusowego umieszczania w zakładach psychiatrycznych a
standardy Rady Europy i konstytucyjne | str. 170
1.3.3. Zakaz przymusowego umieszczania w zakładach psychiatrycznych a
pozytywne obowiązki państwa | str. 175
1.4. W stronę ujednolicenia standardów | str. 185
2. Ogólne warunki dopuszczalności przymusowego umieszczenia
w zakładzie psychiatrycznym | str. 186
2.1. Standardy Rady Europy | str. 186
2.2. Standardy ONZ | str. 192
2.3. Standardy konstytucyjne | str. 193
3. Materialne przesłanki dopuszczalności przymusowego umieszczenia w
zakładzie psychiatrycznym | str. 197
3.1. Istnienie zaburzeń psychicznych | str. 197
3.2. Rzetelna i aktualna opinia biegłych | str. 201
3.3. Dostateczna powaga zaburzeń psychicznych | str. 209
3.3.1. Stwarzanie zagrożenia dla samego siebie | str. 210
3.3.2. Stwarzanie zagrożenia dla innych | str. 230
3.4. Brak łagodniejszych alternatyw | str. 255
3.5. Granice czasowe pozbawienia wolności | str. 263
4. Obserwacje psychiatryczne | str. 269
5. Przymusowe umieszczanie dzieci w zakładach psychiatrycznych | str.
278
Rozdział IV
Przymusowe
umieszczenie w zakładzie psychiatrycznym – aspekty
proceduralne | str. 285
1. Uwagi ogólne | str. 285
2. Obowiązek prawnego uregulowania procedury | str. 286
3. Organ decydujący o detencji | str. 290
4. Prawo do informacji | str. 294
5. Prawo do odwołania się do sądu | str. 302
5.1. Prawo do odwołania się do sądu w aktach międzynarodowych i
Konstytucji RP | str. 302
5.2. Pojęcie sądu | str. 305
5.2.1. Niezależność sądu | str. 306
5.2.2. Bezstronność sądu | str. 309
5.2.3. Właściwość sądu | str. 311
5.3. Zakres i ograniczenia prawa do odwołania się do sądu | str. 314
5.4. Cel postępowania odwoławczego | str. 317
6. Odpowiednie ukształtowanie postępowania sądowego | str. 319
6.1. Uwagi ogólne | str. 319
6.2. Prawo do bycia wysłuchanym | str. 324
6.3. Prawo do pełnomocnika z urzędu | str. 332
6.4. Prawo do dostosowań proceduralnych | str. 338
6.5. Kwestia jawności postępowania | str. 351
6.6. Postępowanie w sprawie przymusowego umieszczenia w zakładzie
psychiatrycznym a standardy w zakresie zasad odpowiedzialności karnej |
str. 355
7. Prawo do szybkiego uzyskania orzeczenia | str. 370
8. Prawo do dwuinstancyjnego postępowania sądowego | str. 376
9. Prawo do kontroli zasadności kontynuowania pozbawienia wolności w
rozsądnych odstępach czasu | str. 381
10. Prawo do odszkodowania z tytułu bezprawnego umieszczenia w
zakładzie psychiatrycznym | str. 394
Rozdział V
Warunki
pobytu w zakładzie psychiatrycznym i sposób traktowania
pacjentów | str.
405
1. Uwagi ogólne | str. 405
2. Warunki pobytu w zakładzie psychiatrycznym | str. 407
2.1. Warunki bytowe | str. 407
2.2. Warunki terapeutyczne | str. 421
3. Przymusowe leczenie | str. 432
3.1. Dopuszczalność przymusowego leczenia | str. 432
3.2. Gwarancje proceduralne w przypadku przymusowego leczenia | str. 447
3.3. Szczególnie inwazyjne sposoby leczenia | str. 455
3.3.1. Elektrowstrząsy | str. 455
3.3.2. Psychochirurgia | str. 461
4. Warunki stosowania przymusu bezpośredniego | str. 474
4.1. Pojęcie przymusu bezpośredniego | str. 474
4.2. Przesłanki stosowania przymusu bezpośredniego | str. 475
4.3. Dopuszczalne środki przymusu | str. 480
4.4. Sposób stosowania przymusu bezpośredniego | str. 488
5. Prawo do ochrony prywatności pacjentów przymusowo
umieszczonych w zakładach psychiatrycznych | str. 494
Rozdział VI
Pozytywne
obowiązki państwa w zakresie zapewnienia wolnościowych alternatyw dla
przymusowego umieszczenia w zakładzie psychiatrycznym |
str. 507
1. Pojęcie deinstytucjonalizacji i jej znaczenie dla poszanowania
wolności i praw osób z zaburzeniami psychicznymi | str. 507
1.1. Znaczenie reform systemu opieki zdrowotnej i społecznej nad
osobami z niepełnosprawnością | str. 507
1.2. Pojęcie deinstytucjonalizacji | str. 510
1.3. Deinstytucjonalizacja – rys historyczny | str. 514
2. Deinstytucjonalizacja w prawie międzynarodowym i prawie UE | str. 518
2.1. Standardy poprzedzające KPON | str. 518
2.2. „Prawo do bycia włączonym w społeczeństwo” w
KPON | str. 523
2.3. Wpływ KPON na rozwój standardów
międzynarodowych | str. 530
2.4. Deinstytucjonalizacja w działaniach Unii Europejskiej | str. 542
3. Deinstytucjonalizacja w świetle Konstytucji RP | str. 550
4. Deinstytucjonalizacja w Polsce | str. 563
Zakończenie | str. 567
Bibliografia | str. 577
640
stron, Format: 15.0x21.0cm, oprawa twarda