Koniec
rosyjskiej Ameryki
Rozważania
o przyczynach sprzedaży Alaski
Rosja
carska nigdy dobrowolnie nie oddawała fragmentu swego terytorium.
Jedyny wyjątek stanowi sprzedaż Alaski w 1867 roku – jedna z
najciekawszych transakcji handlowych i politycznych w dziejach. W sto
pięćdziesiąt lat po tych intrygujących wydarzeniach Marek Budzisz
przedstawia ich wszechstronną analizę. Ukazuje decyzję Rosji jako
element jej imperialnej polityki – ważne posunięcie w grze,
która miała jej zapewnić korzyści zwłaszcza na Bałkanach i
Dalekim Wschodzie. To każe spojrzeć na ten krok z innej perspektywy,
niż zwykło się to czynić, gdy punktem odniesienia są przede wszystkim
stosunki amerykańsko-sowieckie w XX wieku i obecne gospodarcze
znaczenie Alaski.
„Autor umiejętnie polemizuje z
niektórymi opiniami zawartymi w literaturze przedmiotu i
przekonująco formułuje własne sądy. Jest rzeczą pewną, że na tle
ubogiej w danym przypadku polskiej historiografii jego praca jest
unikalna i bardzo cenna, ale moim zdaniem mogłaby mieć także
zagraniczny rezonans. Świadczy m.in. o gruntownej znajomości rosyjskich
doktryn imperialnych i praktyk politycznych, co pozwoliło na
przedstawienie kwestii sprzedaży Alaski w nowym oświetleniu i
ujęciu”.
- prof. dr hab. Andrzej Szwarc
„Na polskim gruncie naukowym jest to praca de
facto pionierska, a już na pewno najdokładniejsza i najlepsza. Jestem
przekonany o jej znaczeniu ponad krajowym, zwłaszcza, jeśli zostanie
przełożona na angielski (lub rosyjski)”.
- dr hab. Maciej Wojtyński
Marek
Budzisz –
historyk i manager. Obecnie pracuje w prywatnym biznesie. Wcześniej
dziennikarz. Publikował na łamach m.in. „Życia”,
„Nowego Państwa”, „Wprost”,
„Życia Gospodarczego”,
„Rzeczypospolitej”. Członek kolegium redakcyjnego
„Polityki Polskiej” oraz „Kwartalnika
Konserwatywnego” (1997-2000). W latach 1997-2001 doradca
ministra Szefa Kancelarii URM oraz ministra finansów.
Wstęp
1. Futrzana "gorączka
złota"
2. Od ekspansji
prywatnej do kontrolowanej przez państwo
2.1. Powstanie Kompanii Rosyjsko-Amerykańskiej
2.2. Pojawienie się konkurencji i przyspieszenie działań
ekspansjonistycznych
2.3. Powstanie Tlingitów
2.4. Współpraca z bostończykami i dążenie do ich wyparcia
2.5. Morskie wyprawy dookoła świata i zmiana optyki biurokracji
petersburskiej
2.6. Rosjanie na Hawajach
2.7. Zmiany w Kompani Rosyjsko-Amerykańskiej - ku dominacji państwa
3. Zatrzymana
próba rozszerzenia rosyjskiej ekspansji w Ameryce
Północnej
3.1. Rosja próbuje rozwiązać kwestie bałkańskie
3.2. Konspiracja grecka i rosyjska dyplomacja
3.3. Sytuacja Hiszpanii i jej kolonii
3.4. John Quincy Adams i wizja imperium
4. Stabilizacja w imię
sojuszu z Wielką Brytanią
4.1. Orientacja brytyjska w rosyjskiej polityce zagranicznej w czasach
Mikołaja I
4.2. Ocieplenie relacji rosyjsko-brytyjskich w Ameryce
Północnej
4.3. Rosjanie ewakuują Kalifornię
4.4. Amerykański ekspansjonizm - szkoła myślenia
4.5. Wojna krymska i chęć pozyskania Stanów Zjednoczonych
4.6. Sytuacja rosyjskich kolonii amerykańskich w czasie wojny krymskiej
5. Propozycje sprzedaży
rosyjskich posiadłości w Ameryce - dojrzewanie
5.1. Program modernizacji rosyjskiej marynarki wojennej po wojnie
krymskiej
5.2. Zwolennicy aktywnej polityki zagranicznej Rosji
5.3. Opór Gorczakowa wobec propozycji sprzedaży Alaski
5.4. Wybuch wojny secesyjnej i odłożenie planów sprzedaży
Alaski
5.5. Projekt połączenia telegraficznego Rosji z Ameryką i
powrót do rozmów o sprzedaży rosyjskich
posiadłości
5.6. Wizyta rosyjskich eskadr w Stanach Zjednoczonych
5.7. Rewizja Kostliwcewa i Gołowina
6. Rok 1866.
Międzynarodowe i wewnętrzne konteksty podjęcia decyzji o sprzedaży
Alaski
6.1. Upadek Aleksandra Jana Cuzy i konferencja w Paryżu
6.2. Wojna koalicji prusko-włoskiej z Austrią i zmiana układu sił w
Europie
6.3. Powstanie na Krecie i powrót kwestii wschodniej
6.4. Seward i próba normalizacji relacji
amerykańsko-brytyjskich
6.5. Sytuacja w Meksyku
7. Sytuacja wewnętrzna
w Rosji w 1866 roku i próba konsolidacji obozu władzy
7.1. "Konstytucyjne" projekty wielkiego księcia Konstantego i
próba powołania "partii" konserwatywno-liberalnej
7.2. Spór wokół polityki gospodarczej
7.3. Rosja w Azji Środkowej
7.4. Propozycja wypowiedzenia traktatu paryskiego
8. Transakcja
8.1. Decyzja o sprzedaży
8.2. Negocjacje i zawarcie traktatu
Zakończenie
Bibliografia
Indeks
272
strony, B5, oprawa miękka