FUNKCJE SPÓŁEK KAPITAŁOWYCH W PROCESIE PRYWATYZACJI PRZEDSIĘBIORSTW MRÓZ T. Księgarnia

Praca dzieli się na kilka części: rozdział I i II poświęcone są zagadnieniom wprowadzającym. Przedstawione tu zostało doktrynalne i ustawowe rozumienie prywatyzacji, a także podstawowe różnice między procesami prywatyzacji w gospodarkach wolnorynkowych a prywatyzacją w krajach postkomunistycznych.

Ze szczególną uwagą potraktowana została prywatyzacja na obszarze byłej Niemieckiej Republiki Demokratycznej i w byłej Czechosłowacji. Przebieg i metody prywatyzacji w byłej Niemieckiej Republice Demokratycznej są interesujące i nietypowe z uwagi na rolę, jaką odegrały tu Niemcy Zachodnie. Jak się okazuje, dopływ kapitału z pominięciem reguł gospodarki rynkowej i bez mechanizmów tejże gospodarki, kształtujących się na poziomie przedsiębiorstwa, nie prowadzi do szybszego, skokowego osiągnięcia celów prywatyzacji.

Dokonania Republiki Czeskiej w zakresie prywatyzacji świat uznał za najbardziej spektakularne. Istotnym czynnikiem ułatwiającym przeprowadzenie prywatyzacji był lepszy stan gospodarki czechosłowackiej w momencie rozpoczynania jej przebudowy, aniżeli w innych krajach wchodnioeuropejskich. Zrównoważony budżet, nieznaczne zadłużenie zagraniczne, słaba aktywność związków zawodowych i innych grup nacisku pozwalały rządowi konsekwentnie wdrażać radykalne reformy bez zagrożenia strajkami i bez przewlekłych sporów legislacyjnych. W tym przypadku można więc powiedzieć, że silnie scentralizowana struktura poprzedniego systemu społeczno-gospodarczego paradoksalnie pomogła w przeprowadzeniu reform. Po kilku latach oceny czeskiej prywatyzacji zaczynają być mniej entuzjastyczne. Dziś pojawiają się już sygnały, wskazujące że prywatyzacja i faktyczna restrukturyzacja gospodarki w tym kraju nie była dostatecznie głęboka, by utworzyć trwałe, zdrowe zasady gospodarki rynkowej.

Prywatyzacja w Słowacji jest chyba najwyraźniejszym przykładem zależności przebiegu prywatyzacji od układu sił politycznych. Zmieniające się układy sił politycznych powodowały, że proces prywatyzacji był zatrzymywany, zmieniano też metody i procedury prywatyzacyjne. Spowodowało to dalsze osłabienie gospodarki i wzrost sceptycyzmu społeczeństwa co do powodzenia podjętych reform.

Przedstawione problemy prywatyzacji w wybranych krajach postkomunistycznych mają na celu nie tylko zrelacjonowanie tychże procesów, doświadczenia tych krajów pozwalają łatwiej przewidzieć skutki zastosowania lub niezastosowania określonych metod prywatyzacji w Polsce.

Omawiane jest następnie pojęcie przedsiębiorstwa jako przedmiotu prywatyzacji. Przedsiębiorstwo jest podstawową bazą tworzenia spółek kapitałowych, znajdujących zastosowanie do procesu prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych (poza zakresem rozważań pozostaje więc problematyka prywatyzacji przedsiębiorstw komunalnych).

Rozdział III zawiera analizę typowych funkcji spółek kapitałowych i ich roli w tworzeniu nowej rzeczywistości, a więc z uwzględnieniem okoliczności, że treść tych funkcji pozostaje w związku z celami prywatyzacji.

Funkcja gromadzenia kapitałów jest trudna do realizacji, przede wszystkim z uwagi na to, że przez wiele lat obowiązywały zupełnie inne zasady gospodarki. Służy dziś nie tylko budowaniu podstaw do tworzenia przedsiębiorstw w formie spółek, ale także ma dać podwaliny dla mechanizmów gospodarki rynkowej, tych niezbędnych mechanizmów na poziomie przedsiębiorstwa. Podobną rolę można przypisać funkcji ograniczania ryzyka gospodarczego i odpowiedzialności wspólników oraz funkcji organizacji i współpracy gospodarczej.

Typowe funkcje spółek kapitałowych mają jednak zróżnicowaną treść, głównie w zależności od struktury własnościowej spółek kapitałowych. Przewaga kapitału państwowego czyni te funkcje mniej wyrazistymi, ich rola w przebudowie gospodarki jest inna niż w przypadku spółek opierających swą działalność na kapitale prywatnym.

Jednoosobowe spółki Skarbu Państwa - skomercjalizowane przedsiębiorstwa państwowe, są przedsiębiorcami o szczególnym charakterze. Sama zmiana formy prawnej nie ma takiej mocy i właściwości, że automatycznie w całej rozciągłości jednoosobowe spółki Skarbu Państwa stają się podmiotami o charakterze tylko prywatnoprawnym. Funkcje jednoosobowych spółek Skarbu Państwa odbiegają więc w swej treści od tych, które ujawniają się w spółkach opartych o własność prywatną.

W praktyce w większości przypadków nie możemy powiedzieć, iż cel i skutek działania określonych instytucji prawnych pokrywają się ze sobą całkowicie. Problem ten uwidacznia się zwłaszcza w trakcie rozpatrywania szczególnych funkcji spółek kapitałowych w procesie prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych. Tym zagadnieniom poświęcone są dalsze rozdziały pracy. W rozdziałach IV i V rozpatrywane są więc szczególne funkcje spółek o skutkach w skali makroekonomicznej i mikroekonomicznej.

W skali makroekonomicznej bardzo ważną rolę odgrywa funkcja strukturalno-własnościowej transformacji gospodarki. To poprzez spółki kapitałowe ma się dokonać zmiana struktury własnościowej gospodarki, opartej poprzednio na bazie własności państwowej.

Trudno dziś odpowiedzieć na pytanie, jaki będzie w przyszłości rozmiar państwowego sektora gospodarczego. Wieloletnie doświadczenia wskazują jednak, że warunkiem funkcjonowania gospodarki rynkowej jest oparcie działalności gospodarczej w zdecydowanej mierze na własności prywatnej.

Spółki kapitałowe są też podstawą rozwoju rynku kapitałowego. Na nich spoczywa także funkcja ożywienia i rozwoju przedsiębiorczości jako jednego z elementów wolności gospodarczej.

Dążenie do umacniania pozycji przedsiębiorstwa, poczucie realizacji interesu przedsiębiorstwa, są kategoriami ściśle związanymi z gospodarką rynkową. Funkcja umacniania pozycji i interesów przedsiębiorstwa indywidualizuje przedsiębiorstwo, stawia na pierwszym i podstawowym miejscu interes przedsiębiorstwa, a nie interes społeczny.

Funkcje społeczne i funkcje ochrony socjalnej, wypełniane przez spółki kapitałowe, nie są typowe dla gospodarki rynkowej. Podyktowane są przede wszystkim koniecznością łagodzenia skutków społecznych i ekonomicznych przejścia z gospodarki centralnie planowanej do gospodarki rynkowej.

Jeśli przyjąć, że występujące dziś modyfikacje w zakresie funkcjonowania spółek kapitałowych mają charakter przejściowy, należy przypuszczać, że stan ten nie spowoduje deformacji istotnych cech spółek kapitałowych. Są to bowiem instytucje prawne o silnych cechach konstrukcyjnych, wyrosłych z naturalnych potrzeb gospodarki rynkowej.

Nie tylko spółki, ale również prawo własności przetrwało, zachowując tradycyjną konstrukcję ideową, mimo że scentralizowany system gospodarowania z zasady eliminował inne formy własności niż państwowa lub quasi-państwowa - jak określano istniejącą formę własności spółdzielczej.

W rozdziale VI znalazła się analiza wybranych zjawisk dysfunkcjonalnych, jakie oddziaływają zarówno na przebieg procesu prywatyzacji, jak i na spółki kapitałowe zastosowane do prywatyzacji. Zmienia się ich zakres, natężenie i charakter. Zjawiska dysfunkcjonalne są wyrazem splotu szeregu bardzo różnorodnych czynników, politycznych, ekonomicznych, społecznych itp.

Dziś trudno jednoznacznie ocenić, które z tych zjawisk i w jakim stopniu zagrażają celom prywatyzacji. Szczegółowe badanie zjawisk dysfunkcjonalnych jest przede wszystkim domeną socjologów, wymaga specyficznych socjologicznych metod oraz obserwacji rozciągniętych w czasie.

Całość zamykają wnioski, z których wynika, że mimo tak różnorodnych ról i funkcji, którymi zostały obarczone spółki kapitałowe w procesie prywatyzacji, są one konstrukcją prawną zdolną je unieść, pozostając w swych klasycznych zrębach.

276 stron

Po otrzymaniu zamówienia poinformujemy,
czy wybrany tytuł polskojęzyczny lub anglojęzyczny jest aktualnie na półce księgarni.