Przedmowa
Celem raportu jest dokonanie porównawczej oceny konkurencyjności Polski na tle
krajów Unii Europejskiej, a w szczególności nowych członków Unii. Analizie i
interpretacji poddano wskaźniki, opisujące konkurencyjność Polski oraz jej
determinanty w okresie 1995-2005, z uwzględnieniem (tam gdzie to konieczne) szerszej
perspektywy historycznej.
Raport wykracza ponad proste podejście wynikowe, które to mogłoby nie wychwycić
czynników strukturalnych wpływających na konkurencyjność. Zbadanie i zrozumienie
całego kompleksu czynników, decydujących o konkurencyjności gospodarek jest podstawą
tworzenia efektywnej polityki wspierającej procesy wzrostu gospodarczego i zwiększanie
dobrobytu społeczeństwa. Dlatego też raport odwołuje się do poszczególnych
wyznaczników pozycji konkurencyjnej Polski, konfrontując polskie osiągnięcia z innymi
krajami. Analiza porównawcza prowadzona jest z uwzględnieniem aspektów ilościowych,
jak i jakościowych, co pozwala przewidzieć przyszłe trendy i wskazać obszary
priorytetowe w polityce gospodarczej.
Raport został podzielony na pięć części, uzupełnionych aneksem metodologicznym
oraz statystycznym.
Celem części pierwszej (rozdziały 1-2) jest analiza i interpretacja pozycji
konkurencyjnej polskiej gospodarki i jej zmian w czasie. Na tę ocenę składają się
dwa, komplementarne elementy: tendencje wzrostu gospodarczego i poziom dobrobytu
społeczeństwa analizowane w porównaniu do innych nowych krajów członkowskich UE, oraz
międzynarodowa pozycja konkurencyjna mierzona zaangażowaniem w wymianę handlową i
przepływy inwestycji bezpośrednich. Punktem wyjścia jest analiza poziomu dobrobytu
społeczeństwa mierzona wysokością realnego dochodu per capita oraz możliwością jego
zwiększenia i nadrabiania dystansu wobec innych krajów UE. Następnie oceniana jest
pozycja konkurencyjna Polski w relacjach z zagranicą. W tej części stawia się pytanie
czy polska gospodarka jest w stanie wytwarzać produkty i usługi, które sprostałyby
wymogom rynków światowych. W tym celu, za pomocą indeksu ujawnionych przewag
komparatywnych (RCA), ocenione zostały przewagi komparatywne Polski w handlu
zagranicznym. Dodatkowo konkurencyjność kraju dla bezpośrednich inwestycji
zagranicznych jest porównywana z przewagami lokalizacyjnymi innych nowych krajów
członkowskich UE.
Druga część raportu (rozdziały 3-4) zawiera szczegółową analizę wyznaczników
polskiej konkurencyjności. Czynniki wpływające na konkurencyjność zostały
pogrupowane w dwie główne kategorie: zasoby oraz instytucje. Tak więc konkurencyjność
zależy zarówno od dostępności zasobów (pracy, kapitału, technologii i innowacji)
oraz ich alokacji i produkcyjności, jak i od czynników instytucjonalnych (otoczenia
politycznego i społecznego, warunków prowadzenia działalności gospodarczej, aktualnej
polityki gospodarczej, itp.) i ich jakości. Jak udowodniono w części drugiej, istnieje
wiele czynników wpływających na konkurencyjność, których waga zmienia się w czasie.
Z tego powodu, trzecia część raportu (rozdziały 5-6) skupia się na zagadnieniach
szczegółowych, uznanych za najbardziej istotne w danym roku, a więc różnych dla
kolejnych wydań raportu. Bieżąca edycja podkreśla rosnącą rolę innowacji jako
źródła pozycji konkurencyjnej. Polska zmaga się z procesem przemian strukturalnych,
które można obserwować na kilku poziomach: makroekonomicznym, sektorowym i
mikroekonomicznym.
Konkurencja wymaga od przedsiębiorstw ciągłej innowacyjności i koncentracji na
działalności o wysokim wkładzie wiedzy. Z tego powodu w centrum zainteresowania tego
wydania znajduje się rola innowacji jako źródła poprawy konkurencyjności
przedsiębiorstw oraz budowania pozycji konkurencyjnej kraju w długim okresie. Zdolność
do tworzenia i absorpcji wiedzy warunkuje wytwarzanie innowacyjnych produktów i usług
unikatowych na skalę świata i stanowi najważniejszy czynnik konkurowania we
współczesnej gospodarce światowej. W związku z tym badana jest zdolność innowacyjna
polskiej gospodarki, którą porównuje się do pozostałych nowych krajów członkowskich
UE. Analizowana jest ponadto rola innowacji w budowaniu konkurencyjności branż. Co
więcej, raport klasyfikuje branże przemysłowe w Polsce pod względem innowacyjności.
Część czwarta raportu (rozdziały 7-8) dokonuje podsumowania bieżącej pozycji
konkurencyjnej Polski i przedstawia sugestie dla polityki gospodarczej w kontekście
Strategii Lizbońskiej. Ostatnia część raportu (rozdziały 9-10) dotyczy wybranych
zagadnień teoretycznych związanych z międzynarodową konkurencyjnością i jej oceną.
Stanowi to przyczynek do toczącej się obecnie dyskusji naukowej na temat rozumienia tego
złożonego zjawiska.
Marzenna A. Weresa
Spis treści
Przedmowa
Marzenna A. Weresa
Synteza raportu
CZĘŚĆ I
PORÓWNANIE WYNIKÓW GOSPODARCZYCH I POZYCJA KONKURENCYJNA POLSKI W 2005 R.
Rozdział 1
Rozwój gospodarczy i jego konwergencja
1.1. Polska - analiza porównawcza wyników ekonomicznych
Ryszard Rapacki
1.2. Konwergencja poziomu dochodów
Mariusz Próchniak
1.3. Rozwój społeczno-gospodarczy i poziom życia
Zbigniew Matkowski
Rozdział 2
Międzynarodowa pozycja konkurencyjna Polski
Józef Misala
2.1. Miejsce i znaczenie Polski w handlu międzynarodowym
2.2. Intensywność i struktura powiązań handlowych Polski z krajami UE
2.3. Miejsce i znaczenie Polski w międzynarodowych przepływach kapitału produkcyjnego
2.4. Polska w wewnątrzunijnym podziale pracy w świetle teorii lokalizacji i teorii
wymiany międzynarodowej
CZĘŚĆ II
CZYNNIKI KONKURENCYJNOŚCI POLSKIEJ GOSPODARKI
Rozdział 3
Zasoby i ich produktywność
3.1. Zasoby ludzkie
Mateusz Mokrogulski
3.2. Zasoby kapitału
Ireneusz Bil
3.3. Nauka, technika i innowacje
Marzenna A. Weresa
3.4. Produkcyjność
Mariusz Próchniak
Rozdział 4
Instytucje i ich jakość
4.1. Polityczne i społeczne uwarunkowania konkurencyjności
Janusz Gołębiowski
4.2. Ocena polityki gospodarczej Polski w roku 2005
Wojciech Bieńkowski, Ziemowit Czajkowski
4.3. Jakość otoczenia biznesu
Aleksander Sulejewicz
CZĘŚĆ III
INNOWACJE I ICH WPŁYW NA KONKURENCYJNOŚĆ POLSKI
Rozdział 5
Zdolność innowacyjna Polski na tle pozostałych nowych krajów członkowskich UE
5.1. Zmiany prawne i instytucjonalne w Narodowym Systemie Innowacyjnym
Polski
Marcin Gomułka
5.2. Ocena innowacyjności Polski na tle nowych krajów UE
Marzenna A. Weresa, Marcin Gomułka
Rozdział 6
Innowacyjność polskiego przemysłu
6.1. Indeks innowacyjności dla branż usług i przemysłu
Marcin Gomułka
6.2. Najbardziej innowacyjne branże polskiej gospodarki - lista rankingowa
Marzenna A. Weresa
6.3. Działalność innowacyjna zagranicznych korporacji w Polsce
Katarzyna Zakrzewska
6.4 Wpływ innowacji na konkurencyjność branż polskiego przemysłu
Bartosz Witkowski, Marzenna A. Weresa
CZĘŚĆ IV
POBUDZANIE KONKURENCYJNOŚCI GOSPODARKI
Rozdział 7
Pozycja Polski w rozszerzonej Unii Europejskiej
7.1. Konkurencyjność polskiej gospodarki i jej determinanty: ocena
syntetyczna
Ryszard Rapacki, Marzenna A. Weresa
7.2. Silne i słabe strony polskiej gospodarki
Ryszard Rapacki
Rozdział 8
Instrumenty wspierające proces przemian strukturalnych
Mariusz-Jan Radło
8.1. Priorytety polityki gospodarczej w kontekście Strategii Lizbońskiej
8.2. Krajowy Program Reform 2005-2008. Wiarygodna strategia wzrostu?
CZĘŚĆ V
ZAGADNIENIA KONKURENCYJNOŚCI: PRZYCZYNEK DO TEORII
Rozdział 9
Teoria i metodologia. Krytyczna ocena stosowanych metod analizy
Jan Bossak
9.1. System gospodarczy a konkurencyjność
9.2. Pozycja, konkurencyjność i zdolność konkurencyjna gospodarki
9.3. Metodologie badań porównawczych
9.4. Rankingi konkurencyjności krajów
Rozdział 10
Podstawowe problemy pomiaru międzynarodowej konkurencyjności gospodarki kraju
Józef Misala
10.1. Zarys związków między kształtowaniem się międzynarodowej zdolności
konkurencyjnej, międzynarodowej konkurencyjności oraz międzynarodowej pozycji
konkurencyjnej gospodarki krajowej
10.2. Różnorodność koncepcji i sposobów mierzenia międzynarodowej konkurencyjności
Aneksy metodologiczne
1. Metodologia analizy konwergencji poziomu dochodów
Mariusz Próchniak
2. Metodologia analizy produkcyjności
Mariusz Próchniak
3. Hierarchiczna analiza skupień
Marcin Gomułka
4. Indeks innowacyjności w branżach usługowych i przemysłowych
Marcin Gomułka
5. Metodologia oceny wpływu innowacji na konkurencyjność przemysłu
Bartosz Witkowski
Aneks statystyczny
Filip Kamiński
312 stron, B5, miękka oprawa