Niezwykła wyrazistość języka, dbałość o zachowanie związków między
argumentami, nieodparta logika, rozległość struktury wywodu oraz wiedza i inteligencja,
które wszystko to pozwalają połączyć, są w Lewiatanie niezawodnie obecne.
Właśnie one sprawiły, że jest to jedna z najważniejszych, najbardziej
wpływowych i skłaniających do polemiki książek, które kiedykolwiek napisano, i
jedyna w języku angielskim praca z dziedziny filozofii politycznej, mająca rangę
porównywalną z rangą dzieł Platona, Arystotelesa, Hegla i Marksa.
Myśl przewodnią Lewiatana można streścić krótko. Najpierw wykazuje się, że
natura ludzka wyraża się najpełniej w dążeniu do samozachowania i zdobycia
wszystkiego, co dana jednostka uważa za swoje indywidualne dobro. Przy założeniu, że
zwykle funkcjonuje w taki sposób, efektem jej niczym nie ograniczonego działania musi
być żałosny konflikt między odosobnionymi jednostkami, z których każda zawiera
wszystko to, co może zdobyć. Hobbes nazywa to "stanem wojny". Jednakże
ludziom wystarcza mądrości, by zrozumieć, jakie zasady pokoju trzeba sobie narzucić,
aby uniknąć stanu wojny każdego z każdym. Zobowiązanie wszystkich do respektowania
praw naturalnych osiąga się w wyniku umowy, na mocy której każdy wyrzeka się prawa
natury (prawa do czynienia wszystkiego, czego chce w danym momencie) na rzecz suwerennej
władzy w społeczeństwie politycznym. Suweren wymusza stosowanie się do praw
naturalnych i wszystko, co z tego wynika. Reszta Lewiatana poświęcona jest zdefiniowaniu
struktur religijnych, prawnych i konstytucyjnych, które pozwalają utrzymać suwerenną
władzę w pokojowym i bezpiecznym bycie politycznym. Nie istnieje filozofia polityczna,
która byłaby bardziej wszechstronna, miałaby bardziej zwartą strukturę wewnętrzną i
była staranniej uzasadniona niż ta, którą Hobbes wyłożył w Lewiatanie. Podważa ona
nasze konwencjonalne założenia i jest niepokojąca. W imię pokoju i ładu społecznego
nie wolno przyznać religii prawa do władzy politycznej i autorytetu moralnego, które
ona sobie często przypisuje. Chcąc przeciwdziałać politycznym schorzeniom i
powstrzymać stan wojny, trzeba czasem podporządkować się rządom, które budzą w nas
głęboką niechęć. Najbardziej powszechne i najsilniejsze cechy ludzkiej natury są
nieprzyjemne i społecznie destrukcyjne. Nowoczesny człowiek, jeśli nie cała
ludzkość, jest zatrważająco podobny do sporządzonego przez Hobbesa naszego portretu -
skłonny do bezwzględnej rywalizacji, zaborczy, zachłanny, niecierpliwy,
indywidualistyczny, egocentryczny i nienasycony w swoim pożądaniu wszystkiego, w czym
widzi własne dobro. Właśnie tego aspektu realizmu nie doceniali niemal wszyscy inni
filozofowie polityczni, Hobbes zaś go uwypuklił, dążąc do uchronienia nas przed
życiem zgodnym z naszą naturą i przez nas samych uformowanym; życiem, które byłoby
samotne, ubogie, przykre, prymitywne i krótkie.
838 stron, oprawa miękka