Granice wolności religijnej
Kwestie wolności sumienia i wyznania oraz stosunku państwa do religii w Stanach
Zjednoczonej Ameryki
Czy w szkołach publicznych dopuszczalne są praktyki religijne?
Czy państwo powinno subsydiować wyznaniowe szkoły i organizacje pożytku
publicznego?
Czy związki wyznaniowe powinny płacić podatki?
Czy państwo ma obowiązek uwzględniać wolność religijną pewnych grup
obywateli, ustanawiając prawa obowiązujące powszechnie?
Analizując rozstrzygnięcia tych i wielu innych dylematów, autor
przedstawia amerykański model relacji pomiędzy państwem a Kościołem i, szerzej,
religią.
Tytułowa granica wolności religijnej to linia demarkacyjna, która musi oddzielać
zakres swobodnego praktykowania przez każdego człowieka własnej religii od
uzasadnionych roszczeń innych do respektowania ich fundamentalnych praw, bezpieczeństwa,
zdrowia itd.
W swych rozważaniach autor uwzględnia zarówno aktualny stan prawny, wynikający z
ustawodawstwa Kongresu i przede wszystkim orzecznictwa Sądu Najwyższego, jak i
faktyczną obecność religii w amerykańskim życiu publicznym oraz szerokie spektrum
poglądów i postaw różnych środowisk społecznych i religijnych w tej dziedzinie.
Spis treści:
Rozdział I
RELIGIA W DEMOKRACJI AMERYKAŃSKIEJ. ZAGADNIENIA WPROWADZAJĄCE
1.1. Amerykańska doktryna demokracji liberalnej
1.1.1. Wolność i problem jej ochrony
1.1.1.1. Republikanizm. Podział i równowaga władz
1.1.1.2. Federalizm
1.1.1.3. Gwarancje konstytucyjne
1.1.2. Równość i inne składniki doktryny demokracji liberalnej
1.1.3. Krytyka doktryny demokracji liberalnej
1.1.4. Geneza amerykańskiej idei wolności
1.1.5. Dwa oblicza wolności
1.2. Okoliczności powstania klauzul wyznaniowych I poprawki
1.2.1. Stosunki państwo–religia w koloniach
1.2.2. Geneza klauzul wyznaniowych
1.3. Rozumienie wolności religijnej i miejsca religii w życiu publicznym
1.3.1. Neutralność światopoglądowa państwa
1.3.2. Inne krytyki stanowiska liberalnego
1.4. Podsumowanie
Rozdział II
WOLNOŚĆ SUMIENIA I WYZNANIA W PRAWIE AMERYKAŃSKIM
2.1. Inkorporacja klauzuli wolności religijnej
2.2. Prawna definicja religii
2.3. Ewolucja sądowej doktryny wolności religijnej do końca lat pięćdziesiątych XX
w.
2.3.1. Okres początkowy
2.3.2. Sprawy Świadków Jehowy i ich znaczenie doktrynalne
2.3.2.1. Kontrowersje wokół działalności Świadków Jehowy
2.3.2.2. Cantwell v. Connecticut i test wyraźnego i aktualnego niebezpieczeństwa
2.3.2.3. Ślubowanie na wierność fladze. Spór o sens wolności religijnej
2.4. Od Sherbert do Smith. Zmienny status wolności religijnej od początku lat
sześćdziesiątych do końca XX stulecia
2.4.1. Sherbert v. Verner i test „żywotnego interesu państwa”
2.4.2. Wolność religijna Indian
2.4.2.1. Charakterystyka religii indiańskich
2.4.2.2. Spory prawne z zakresu swobody praktyk religijnych Indian
2.4.2.3. Kontrowersje wokół sakramentalnego spożywania peyotlu
2.4.3. Inne zagadnienia z dziedziny wolności religijnej
2.4.3.1. Przywilej pastoralny
2.4.4. Przełamanie doktryny „żywotnego interesu państwa”
2.4.5. Wolność religijna po 11 września 2001 roku
2.5. Podsumowanie 1
Rozdział III
STOSUNEK PAŃSTWA DO RELIGII W PRAWIE AMERYKAŃSKIM
3.1. Państwo a religia w amerykańskim systemie oświaty
3.1.1. Religia w szkołach publicznych
3.1.1.1. Everson v. Board of Education a interpretacja klauzuli establishment
3.1.1.2. Nauka religii w szkołach publicznych
3.1.1.3. Działalność uczniowskich grup religijnych. Public forum
3.1.1.4. Praktyki religijne w szkołach publicznych
3.1.2. Pomoc państwa dla szkół wyznaniowych
3.1.2.1. Bony szkolne
3.2. Zwolnienia podatkowe dla związków wyznaniowych
3.2.1. Argumentacja za i przeciw zwolnieniom
3.2.2. Problem zwolnień podatkowych dla związków wyznaniowych w orzecznictwie Sądu
Najwyższego
3.2.2.1. Walz v. Tax Commission i konstytucyjność zwolnień
3.2.2.2. Zwolnienie związków wyznaniowych z podatku dochodowego
3.2.2.3. Inne zwolnienia podatkowe
3.3. Państwo i religia w prawie amerykańskim – próba syntezy
3.3.1. Meandry interpretacji klauzul wyznaniowych I poprawki
3.3.1.1. Separacja na tle innych modeli relacji państwo–religia
3.3.1.2. Geneza doktryny ścisłego separacjonizmu
3.3.1.3. Nieseparacjonistyczna interpretacja klauzuli establishment
3.3.1.4. Historyczne uwarunkowania wykładni gramatycznej klauzuli establishment
3.3.2. Konflikt między klauzulami
3.3.2.1. Istota problemu
3.3.2.2. Propozycje rozwiązań
3.3.3. Spór o metodologię interpretacji konstytucji
3.3.3.1. Problem adekwatności wykładni historycznej
3.3.3.2. Rola sędziów w wykładni konstytucji
3.3.4. Podsumowanie
Rozdział IV
RELIGIA W SPOŁECZEŃSTWIE OBYWATELSKIM
4.1. Religious Right
4.1.1. Geneza Religious Right
4.1.1.1. Korzenie ruchu
4.1.1.2. Teologiczne podłoże aktywności publicznej
4.1.2. Program
4.1.2.1. Szkoły publiczne
4.1.2.2. Aborcja
4.1.2.3. Wartości rodzinne
4.1.2.4. Prawa homoseksualistów
4.1.2.5. Kwestie ekonomiczne
4.1.3. Metody działania
4.1.3.1. Mobilizacja wyborcza
4.1.3.2. Działalność propagandowa
4.1.3.3. Lobbing
4.1.3.4. Droga prawna
4.1.4. Główne organizacje
4.1.4.1. Christian Coalition
4.1.4.2. Focus on Family
4.1.4.3. Concerned Women for America
4.1.4.4. Operation Rescue
4.1.5. Próba oceny
4.2. Grupy liberalne
4.2.1. Główne organizacje
4.2.1.1. American Civil Liberties Union
4.2.1.2. Americans United
4.2.1.3. Organizacje żydowskie
4.3. Religia obywatelska
4.3.1. Pojęcie religii obywatelskiej
4.3.2. Funkcje religii obywatelskiej
4.3.2.1. Legitymizacja
4.3.2.2. Integracja
4.3.2.3. Nadawanie znaczenia
4.3.3. Przejawy obecności religii w życiu publicznym
4.3.3.1. Sfera prawno-instytucjonalna
4.3.3.2. Sfera pozaprawna
4.3.4. Religia obywatelska jako system religijny
4.3.5. Podsumowanie
Rozdział V
WOLNOŚĆ RELIGIJNA I STOSUNKI PAŃSTWO–RELIGIA W DZIAŁALNOŚCI ADMINISTRACJI
FEDERALNEJ
5.1. Współdziałanie państwa ze związkami wyznaniowymi w dziedzinie pomocy
społecznej
5.1.1. Istota Charitable Choice
5.1.2. Kontrowersje wokół Charitable Choice
5.1.3. Biuro Białego Domu ds. Inicjatyw Motywowanych Religijnie i Wspólnotowych
5.1.4. Kampania prezydenta na rzecz Faith-Based Initiative
5.2. Spór o zakres wolności religijnej w latach dziewięćdziesiątych XX wieku
5.2.1. Reakcje na Employment Division v. Smith
5.2.1.1. Uchwalenie Religious Freedom Restoration Act
5.2.2. Odpowiedź Sądu Najwyższego. City of Boerne v. Flores
5.2.3. RLPA i RLUIPA – ostatni akt dramatu?
5.3. Ślubowanie wierności fladze
5.4. Podsumowanie
ZAKOŃCZENIE
Kalendarium
Wykaz skrótów
Bibliografia
Summary
Indeks nazwisk
292 stron, A5, oprawa twarda z obwolutą
