Rzeczpospolita Polska w
obecnym kształcie terytorialnym jest zamieszkana w przeważającej większości przez
Polaków, ale nie jest przecież państwem narodowym, lecz narodowościowym. To istotna
różnica. W Polsce mieszkają i są jej pełnoprawnymi obywatelami także ci, którzy
należą do mniejszości narodowych. Podobnie jest z Polakami żyjącymi poza krajem -
zanurzonymi w morzu danej narodowości, ale korzystającymi z praw należnych
mniejszościom narodowym. Kwestia mniejszości narodowych w Rzeczypospolitej Polskiej nie
jest tożsama z kwestią polskiej mniejszości poza naszymi granicami, warto jednak
pamiętać o tej pouczającej przemienności pozycji: większość-mniejszość,
mniejszość-większość.
Szkice zebrane w niniejszym
tomie były pisane na kanwie książek poświęconych, ogólnie mówiąc, wybranym
fragmentom dziejów Polski, ze szczególnym wychyleniem na Wschód. Nie mogło więc
zabraknąć w nich naszych odniesień do Litwy, Białorusi oraz Ukrainy. Autora
interesowały przede wszystkim polskie wyobrażenia o polskości widzianej przez pryzmat
dążeń narodowych i państwowych Litwinów, Białorusinów i Ukraińców. Prezentowany
tom jest więc skromnym przyczynkiem do naszej wiedzy o wschodnich sąsiadach, widzianych
oczyma mniejszości. Jest to bardziej próba rozmowy o nas niż o nich. O Polsce
zamieszkanej w przeważającej większości przez Polaków związanych wyznaniowo i
kulturowo z rzymskim katolicyzmem, obok których na równych prawach żyją mniejszości
narodowe i wyznaniowe. Rzec można, jest to rozmowa o umiejętności bycia u siebie;
niezależnie czy dotyczy to Polaków w Polsce i Polaków stanowiących historyczne, ,
zasiedziałe mniejszości na Litwie, Białorusi, Ukrainie i w Czechach, czy odnosi się to
do naszego widzenia obywateli polskich innych narodowości, mających prawo do traktowania
tej ziemi jako swojej: Litwinów, Białorusinów, Ukraińców, Niemców, Słowaków,
Czechów, Żydów i Romów.
489 stron