Wstęp
Na Wydziale Nauk Historycznych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w
Toruniu od wielu już lat prowadzone są badania nad dziejami militarnymi. Historią
wojskową zajmuje się liczna grupa historyków oraz specjalistów z zakresu stosunków
międzynarodowych. Szczególną rolę odgrywa tu Zakład Historii Wojskowej istniejący w
Instytucie Historii i Archiwistyki od 1978 r. Jednym z przejawów aktywności toruńskiego
środowiska historyków wojskowych jest szereg współorganizowanych przez nich
konferencji przynajmniej w części poświęconych problematyce militarnej. Wyjątkowa
rola przypada jednak cyklicznej międzynarodowej konferencji naukowej ,,Od armii
komputowej do narodowej". Do tej pory odbyły się trzy takie sesje, a materiały z
dwóch pierwszych zostały już opublikowane*.
W grudniu 2005 r. Zakład Historii Wojskowej Instytutu Historii i
Archiwistyki oraz Instytut Stosunków Międzynarodowych UMK zorganizowały w Toruniu
trzecią z kolei konferencję z cyklu ,,Od armii komputowej do narodowej". Tym razem
obrady poświęcono problemom organizacyjnym sił zbrojnych od XVI do XX wieku.
Zdecydowano się na uściślenie tematu konferencji, co umożliwiło naświetlenie
tytułowej kwestii w stosunkowo długim procesie dziejowym. W przyszłości, zgodnie z
przyjętą formułą, organizatorzy planują poświęcić każde następne obrady innemu
zagadnieniu. Z tych względów toruński cykl spotkań ,,Od armii komputowej do
narodowej" ma szanse stać się jedną z nielicznych w Polsce konferencji o tematyce
historyczno-wojskowej o takim zasięgu i tak szeroko analizujących problematykę
militarną.
Trzecia konferencja, podobnie jak poprzednie, wzbudziła duże
zainteresowanie w szeregu krajowych i zagranicznych ośrodków naukowych. W obradach
wzięło udział ponad dwudziestu badaczy polskich, ukraińskich i litewskich. Ich oparte
na szerokim materiale źródłowym wystąpienia uwidoczniły, jak duże znaczenie dla
rozwoju i funkcjonowania sił zbrojnych mają problemy organizacyjne.
Niniejsza publikacja zawiera pełne teksty referatów wygłoszonych na
konferencji. W pięciu uszeregowanych chronologicznie działach zamieszczono W sumie
dwadzieścia trzy artykuły.
Pierwszy dział zatytułowany jest „Organizacja Wojsk W okresie
nowożytnym". Zawiera on cztery opracowania. Omówiono W nich kwestie organizacyjne W
polskiej myśli wojskowej tego okresu, problem cudzoziemców służących W armii
Rzeczypospolitej Obojga Narodów W XVI i XVII w., a także przemiany organizacyjne wojska
kozackiego podczas wielkiej wojny północnej.
Dział drugi nosi tytuł ,,Problemy organizacyjne sił zbrojnych
podczas konfliktów lat 1914-192l". Otwiera go obszerne studium poświęcone
organizacji wojsk kozackich imperium rosyjskiego W przededniu wybuchu pierwszej wojny
światowej. Kolejne artykuły dotyczą zagadnień organizacyjnych sił zbrojnych z lat
1918-1920, przy czym aż cztery z nich poświęcono wojskom istniejących wówczas
ukraińskich organizmów państwowych.
,,Organizacja sił zbrojnych w okresie międzywojennym i podczas
drugiej wojny światowej" to tytuł działu trzeciego. Trzy z zawartych w nim
opracowań dotyczą sił zbrojnych Polski, Litwy i Niemiec W latach 1918-1939. Pozostałe
artykuły w tym dziale poświęcono problemom organizacyjnym wojsk podczas drugiej wojny
światowej.
Czwarty dział zatytułowany „Koncepcje rozwoju sił zbrojnych po
drugiej wojnie światowej" zawiera trzy artykuły, z których dwa poświęcono
dziejom sił morskich, a trzeci współczesnym siłom zbrojnym Federacji Rosyjskiej.
W ,,Variach" zamieszczono dwa opracowania, obejmujące kwestie organizacyjne wojsk
W szerokim zakresie chronologicznym (od XVIII do XX wieku).
Redaktorzy mają nadzieję, że prezentowany tom studiów, podobnie jak
poprzednie z serii ,,Od armii komputowej do narodowej", przyczyni się do rozwoju
badań nad historią wojskową oraz spotka się z życzliwym przyjęciem i
zainteresowaniem Czytelników.
Jarosław Centek, Maciej Kroto
Spis treści:
Spis treści
Wstęp
ORGANIZACJA WOJSK W OKRESIE NOWOŻYTNYM
Karol Olejnik (Poznań), Organizacja armii w polskim piśmiennictwie wojskowym
XVI-XVIII wieku
Marek Plewczyński (Siedlce), Hiszpanie i Francuzi w armii koronnej za panowania
Zygmunta Augusta i Henryka Walezego (1548-1574)
Marek Wagner (Siedlce), Szkoccy oficerowie wojska polskiego w drugiej połowie XVII
wieku
PROBLEMY ORGANIZACYJNE SIŁ ZBROJNYCH PODCZAS KONFLIKTÓW LAT 1 9 14-1 92 1
Aleksander Smoliński (Toruń), Organizacja kawalerii kozackiej imperium rosyjskiego w
przededniu wybuchu pierwszej wojny światowej
Witold Jarno (Łódź), Przekształcenia terytorialne polskich władz
wojskowych szczebla okręgowego na przełomie 1918 i 1919 roku
Maciej Krotofil (Toruń), Struktura organizacyjna armii Ukraińskiej
Republiki Ludowej w połowie 1919 roku
Aušra Jurevičiute (Kaunas), Pofzb Ffzaenozo Kofvzumema ooopoubz
Jiumebz 6 oopboe c nofzfzzcazvzu 1920 2. (nponaeanâa u cosâanue eoefmbzx 1zacmeu)
ORGANIZACJA SIŁ ZBROJNYCH W OKRESIE MIĘDZYWOJENNYM I PODCZAS DRUGIEJ WOJNY
ŚWIATOWEJ
Waldemar Rezmer (Toruń), Organizacja litewskiej broni pancernej 1918-1940
Jarosław Centek (Toruń), Organizacja niemieckich naczelnych wladz
wojskowych 1918-1933
Piotr Saja (Inowrocław), Organizacja władz przysposobienia wojskowego
na obszarze DOK VIII na przełomie lat dwudziestych i trzydziestych XX wieku
Janusz Zuziak (Warszawa), Organizacja Wojska Polskiego we Francji w
latach 1939-1940
Henryk Hermann (Siedlce), Organizacja i wykorzystanie operacyjnych
związków wojsk pancernych w latach drugiej wojny światowej (1939-1945)
Stanisław Jaczyński (Siedlce), Polskie formacje wojskowe w ZSRR.
Aspekty organizacyjne (1941-1943)
KONCEPCJE ROZWOJU SIŁ ZBROJNYCH PO DRUGIEJ WOJNIE ŚWIATOWEJ
Andrzej Drzewiecki (Gdynia), Koncepcje obrony Wybrzeża i rozwoju
polskich sil morskich po 1945 roku
Bogdan Zalewski (Słupsk), Koncepcje dotyczące składu, rozwoju i
zasad wykorzystania sił polskiej Marynarki Wojennej w koalicyjnym systemie działań
morskich państw stron Układu Warszawskiego
Robert Smigielski (Poznań), Kryzys systemu kompletowania Sił
Zbrojnych Federacji Rosyjskiej po rozpadzie ZSRR
VARIA
Emilian Wiszka (Toruń), Likwidacja i odrodzenie ukraińskiego kozactwa
(od Czarnomorskiego do Kubańskiego Wojska Kozackiego)
Jerzy Przybylski (Gdynia), Wojskowe, polityczne i ekonomiczne
uwarunkowania zmian struktury organizacyjnej polskich sił morskich w latach 1918-1991
Wykaz skrótów
504 strony, oprawa miękka