Wstęp
Niniejsza książka jest przeznaczona przede wszystkim dla studentów europeistyki.
Autorzy nie mają ambicji czynić z nich prawników, a już tym bardziej
prawników-komparatystów. Postępująca konsolidacja europejskiego obszaru gospodarczego,
społecznego, kulturowego i politycznego stwarza jednak nową jakość w kwestiach
kontroli przestępczości, która nabiera innego, globalnego wymiaru. Leżący u podstaw
filozofii Unii Europejskiej swobodny przepływ ludzi, kapitału, towarów i usług
powoduje, iż kontrola ta - traktowana dotąd jako „lekarstwo do użytku
wewnętrznego", a nawet niekiedy zazdrośnie strzeżony symbol narodowej
suwerenności - coraz bardziej się globalizuje. Jest to zresztą proces nieunikniony,
wystarczy sobie bowiem uświadomić, że granice między państwami unijnymi (coraz
bardziej zresztą symboliczne, zwłaszcza między państwami grupy Schengen) przekraczają
rocznie setki milionów ich obywateli, a równocześnie obywateli UE, co powodować musi
także określone problemy w zakresie przestępczości i jej kontroli na niespotykaną
dotychczas skalę. Globalna unifikacja prawa karnego w UE, czego symbolem jest idea tzw.
europejskiego kodeksu karnego, jest jednak dotąd jeśli nie utopią, to przynajmniej
„melodią" odległej przyszłości. Przez długie lata w poszczególnych państwach
Unii obowiązywać będą jeszcze narodowe systemy prawa karnego i wymiaru
sprawiedliwości - nie tylko różniące się między sobą „technicznie", ale i
mające często odmienną „tradycję" i „ideologię". Wszechstronnie
wykształcony europeista, chcący sprawnie funkcjonować w obszarze europejskim, musi
więc uświadamiać sobie ten fakt, a zwłaszcza mieć orientację w ogólnych
założeniach ustawodawstwa karnego i systemu wymiaru sprawiedliwości w krajach UE.
Spis treści
Wykaz ważniejszych skrótów
Wstęp
Część 1. Podstawowe pojęcia i instytucje prawa karnego materialnego (Marian
Filar)
1. Geneza, pojęcie i podstawowe zasady prawa karnego w Europie
2. Miejsce prawa karnego w ogólnym systemie prawa
3. Definicja prawa karnego i jego funkcje
4. Podstawowe zasady prawa karnego
5. Przesłanki i podstawy odpowiedzialności karnej
6. Kara i inne środki reakcji prawnokarnej
7. Ofiara przestępstwa
Część 2. Współczesne prawo karne wybranych państw europejskich
Rozdział I. Francja (Piotr Chrzczonowicz)
1. Zagadnienia wstępne i ogólne zasady odpowiedzialności karnej
1.1. Uwagi historyczne
1.2. Źródła prawa karnego
1.3. Wykładnia prawa karnego
1.4. Struktura kodeksu karnego - charakterystyka ogólna
1.5. Zasada legalizmu (Le principe de légalité): nullum crimen sine lege, nulla poena
sine lege i inne zasady prawa karnego
1.6. Obowiązywanie prawa karnego w czasie i przestrzeni
1.6.1. Obowiązywanie ustawy karnej w czasie
1.6.2. Obowiązywanie ustawy karnej w przestrzeni
2. Nauka o przestępstwie
2.1. Pojęcie przestępstwa i podział przestępstw
2.2. Zagadnienie związku przyczynowego
2.3. Okoliczności wyłączające bezrawność
2.4. Podmiot przestępstwa
2.4.1. Osoby fizyczne
2.4.2. Osoby prawne
2.5. Strona podmiotowa przestępstwa, rodzaje i formy winy
2.6. Wyłączenie winy
2.7. Formy popełnienia przestępstwa
3. Sankcje karne i inne środki reakcji społecznej na przestępstwo. Instytucje
modyfikujące karę i jej wymiar
3.1. Kary i ich klasyfikacja - uwagi ogólne
3.2. Kary dotyczące osób fizycznych
3.3. Kary dotyczące osób prawnych
3.4. Środki zabezpieczające
3.5. Zbieg przestępstw
3.6. Recydywa
3.7. Zawieszenie wykonania kary
3.8. Uwolnienie od kary. Odroczenie orzeczenia kary
3.9. Wygaśnięcie kary oraz zatarcie skazania
3.10. Probacja
4.System wymiaru sprawiedliwości karnej (organy ścigania i wymiarusprawiedliwości
karnej oraz elementy postępowania w sprawach karnych)
4.1. Policja
4.2. Prokuratura
4.3. Sądownictwo
4.4. Więziennictwo
Rozdział II. Włochy (Marian Filar)
1. Ogólne zasady odpowiedzialności karnej
1.1. Geneza i ewolucja
1.2. Zasada legalizmu
1.3. Jurysdykcja krajowa - prawo interlokalne
2. Nauka o przestępstwie
2.1. Definicja i podział przestępstw
2.2. Okoliczności uchylające bezprawność
2.3. Podmiot przestępstwa
2.4. Odpowiedzialność za czyny innych i zbiorowa
2.5. Willa i jej rodzaje
2.6. Okoliczności uchylające winę
2.7. Formy stadia1ne i postacie zjawiskowe
2.8. Zbieg przestępstw i zbieg przepisów ustawy
2.9. Wygaśnięcie przestępstwa
2.10. Ocena ogólna
3. Sankcje karne i inne środki reakcji społecznej na przestępstwo
3.1. Kary i środki zabezpieczające
3.2. Sędziowski wymiar kary
3.3. Odpowiedzia1ność nieletnich
3.4. Moda1ność kary - probacja
3.5. A1ternatywne środki pozbawienia wo1nosci
3.6. Sankcje zastępcze
3.7. Wygaśnięcie kary
3.8. Środki reakcji karnej - podsumowanie
3.9. Podsumowanie ogólne
4. System wymiaru sprawied1iwości karnej
4.1. Zasady postępowania karnego
4.1.1. Uwagi ogólne
4.1.2. Ogólne zasady procesowe
4.1.3. Przebieg postępowania
4.1.4. Pozycja ofiary przestępstwa
4.2. Organizacja systemu wymiaru sprawied1iwosci
4.2.1. Uwagi ogólne
4.2.2. Składniki systemu
5. Podsumowanie
Rozdział III. Republika Federalna Niemiec (Piotr Girdwoyń)
I. Podstawowe instytucje prawa karnego materialnego
1. Ogólne zasady odpowiedzialności karnej
1.1. Źródła prawa karnego na tle róźnorodnych teorii kary. Najważniejsze nowelizacje
1.2. Obowiązywanie prawa karnego w czasie i przestrzeni
2. Nauka o przestępstwie
2.1. Pojęcie przestępstwa i podział przestępstw
2.2. Okoliczności wyłączające bezprawność
2.3. Strona podmiotowa przestępstwa, rodzaje i formy winy
2.4. Wyłączenie winy
2.5. Formy popełnienia przestępstwa
3. Sankcje karne i inne środki reakcji społecznej na przestępstwo
3.1. Uwagi ogólne - klasyfikacja sankcji karnych i środków alternatywnych
3.2. Grzywna
3.3. Pozbawienie wolności: bezwzględne i warunkowe
3.4. Kara dodatkowa wobec sprawców przestępstw drogowych
3.5. Znaczenie pojednania sprawcy z ofiarą
3.6. Przedawnienie karalności i wykonania kary
II. Podstawowe instytucje procesu karnego
1. Zagadnienia wstępne
1.1. Historyczne i współczesne źródła niemieckiego procesu karnego
1.2. Cele postępowania
1.3. Przesłanki procesowe
2. Zasady niemieckiego procesu karnego
2.1. Zasady związane z wszczęciem postępowania
2.2. Zasady związane z prowadzeniem postępowania
2.3. Zasady postępowania dowodowego
2.4. Zasady formy postępowania
3. Uprawnienia i obowiązki organów procesowych a stadia postępowania karnego
3.1. Stadia postępowania karnego
3.2. Sądy - rodzaje i właściwości
3.3. Prokuratura
3.4. Organy policyjne
4. Oskarżony i jego obrońca
4.1. Definicja oskarżonego
4.2. Prawo do obrony i pozycja obrońcy
Rozdział IV. Prawo karne i wymiar sprawiedliwości w Anglii i Walii (Janusz
Bojarski)
1. Ogólne zasady odpowiedzialności karnej
1.1. Wprowadzenie
1.2. Źródła prawa karnego
1.3. Obowiązywanie prawa karnego w czasie i przestrzeni oraz w stosunku do wybranych
kategorii osób
1.4. Pojęcie przestępstwa i podział przestępstw. Strona podmiotowa przestępstwa,
rodzaje i formy winy
1.5. Formy popełnienia przestępstwa
1.6. Odpowiedzialność karna osób prawnych
1.7. Okoliczności wyłączające odpowiedzialność
2. Sankcje karne i inne środki reakcji społecznej na przestępstwo
2.1. Uwagi ogólne - klasyfikacja sankcji karnych i środków alternatywnych
2.2. Sentencing guidelines
2.3. Pozbawienie wolności - warunkowe
2.4. Alternatywy d1a pozbawienia wolności
2.5. Postępowanie z niebezpiecznymi przestępcami
2.6. Postępowanie z nieletnimi sprawcami przestępstw
2.7. Sprawiedliwość naprawcza
2.8. Plea bargaining
2.9. Przedawnienie karalności i wykonania kary
3. System wymiaru sprawiedliwości
3.1. Zasady procesowe
3.2. Organizacja wymiaru sprawiedliwości
3.2.1. Policja
3.2.2. Prokuratura
3.2.3. Sądy
3.2.4. Zakłady karne i kuratorzy
Część 3. Przestępczość i polityka karna w krajach Europy Zachodniej (Andrzej
Adamski)
1. Reakcja karna na przestępczość w perspektywie historycznej
2. Europejski system wymiaru sprawiedliwości wobec wzrostu przestępczości (1960-1985)
3. Polityka karna w Anglii i Walii (1970-2005)
3.1. Etapy ewolucji brytyjskiej polityki karnej
3.1.1. Strategia martwego punktu (1975-1979)
3.1.2. Dwutorowa polityka karna konserwatystów (1979 - 1992)
3.1.3. Wzrost represyjności systemu karnego po 1993 r.
3.2. Zasady wymiaru kary i struktura orzekanych kar
3.3. Dwa rygoryzmy
4. Przestępczość i polityka karna w Republice Federalnej Niemiec (1963 - 2005)1.
Tendencje przestępczości i ich uwarunkowania
4.2. Polityka karna
5. Abolicja kary śmierci
5.1. Kara okrutna, szkodliwa i nieludzka
5.2. Społeczny i polityczny kontekst abolicji
5.3. Abolicyjne standardy europejskie
5.4. Oddziaływanie standardu abolicyjnego
Część 4. Europeizacja prawa karnego (Andrzej Adamski)
1. Europeizacja: harmonizacja czy unifikacja prawa karnego?
2. Zasada asymilacji
3. Projekt zunifikowanego prawa karnego (Corpus Juris)
4. Harmonizacja prawa karnego w III filarze
4.1. Traktat z Maastricht
4.2. Traktat amsterdamski
4.3. Cele harmonizacji
4.4. Harmonizacja a wzajemne uznawanie orzeczeń
4.5. Efekty harmonizacji
5. Harmonizacja prawa karnego w I filarze
6. Perspektywy europeizacji prawa karnego
Aneks
510 stron, oprawa miękka
