O duchu praw
Monteskiusz, właściwe Charles Louis de Secondat, baron de La Brede et de
Montesquieu (1689-1755) – francuski filozof, prawnik, czołowy przedstawiciel myśli
oświeceniowej, autor takich dzieł jak Listy perskie (w których poddał ostrej krytyce
rządy absolutystyczne za czasów króla Ludwika XIV), Rozważania nad przyczynami
wielkości i upadku Rzymu czy właśnie chyba najważniejsze O duchu praw
To w gruncie rzeczy od Monteskiusza mamy do czynienia z zasadniczym rozróżnieniem
władz na ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą. Jego wykład to swego rodzaju
XVIII-wieczny manifest zdrowego rozsądku, liberalizmu i umiarkowania. W O duchu praw nie
tylko nie podziela poglądów Hobbesa (o prawie naturalnym), ale dowodzi, że wbrew
Hobbesowi prawo musi się rządzić pewnymi zasadami, owym „duchem praw”. Monteskiusz
wyróżniał trzy formy władzy: despotię, monarchię i republikę, która może mieć
ustrój demokratyczny lub arystokratyczny. Każdy z tych ustrojów opiera się na innej
podstawie: w tyranii rządzi strach, w królestwie honor, w demokracji zaś cnota lub
wstrzemięźliwość rządzących. Mimo upływu lat teoria Monteskiusza wyłożona w tej
książce w warstwie zasadniczej – pomijając historycznie uwarunkowane rozważania o
geografii czy klimacie – ciągle pozostaje aktualna.
Wolność polityczna polega na bezpieczeństwie, lub bodaj na przekonaniu, jakie się
ma o swoim bezpieczeństwie. Prawda, iż w demokracji lud robi jakoby to, co chce: ale
wolność polityczna nie polega na tym, aby robić to, co się chce. W państwie, to
znaczy w społeczności, w której są prawa, wolność może polegać jedynie na tym, aby
móc czynić to, czego się powinno chcieć, a nie być zmuszonym czynić tego, czego się
nie powinno chcieć.
Trzeba sobie wrazić w umysł, co to jest niepodległość i co to jest wolność.
Wolność jest to prawo czynienia wszystkiego tego, na co ustawy pozwalają; gdyby zaś
jeden obywatel mógł czynić to, czego one zabraniają, nie byłby już wolny, ponieważ
inni posiadaliby z natury rzeczy tę samą możność.
744 strony, Format: 13.0x19.0cm, oprawa miękka