Stan prawny na 1.09.2009 r.
Książka Zasady ustroju III Rzeczypospolitej Polskiej dotyczy nie tylko politycznej
organizacji państwa i systemu organów władzy publicznej oraz ich klasycznych
atrybutów. Autorzy prezentują problematykę prawnokonstytucyjną przez pryzmat
najważniejszych rozstrzygnięć normatywnych, czyli zasad wynikających z obowiązującej
Konstytucji RP z dnia 2 kwietnia 1997 r., ujętych w trzech grupach, dotyczących statusu
jednostki, ustroju państwa i systemu prawa.
Omówione w nich zostały fundamentalne zasady konstytucyjne, takie jak: prawa człowieka,
zasady republikańskiej formy państwa, państwa prawa, suwerenności narodu, podziału i
równowagi władz, niezawisłości sędziowskiej i niezależności sądów czy
hierarchicznego systemu źródeł prawa.
Publikacja nie stanowi tradycyjnie pojmowanego podręcznika ani komentarza do Konstytucji,
jest natomiast prezentacją podstawowych zagadnień polskiego systemu konstytucyjnego,
analizowanych niejednokrotnie dość szczegółowo, w ich szerszym kontekście ustrojowym.
Spis treści:
Wykaz skrótów
str. 11
Od Autorów
str. 13
Część I
Wprowadzenie
str. 15
Rozdział pierwszy
Pojęcie i klasyfikacja zasad ustrojowych
str. 17
Literatura
str. 24
Rozdział drugi
Ogólna charakterystyka ustroju państwa
str. 26
1. Specyfika rozdziału I Konstytucji RP
str. 26
2. Ustrój polityczny i społeczno-gospodarczy
str. 32
3. Ponadpozytywne normy społeczne
str. 36
Literatura
str. 40
Część II
Status jednostki
str. 41
Rozdział pierwszy
Zasada przyrodzonej godności człowieka
str. 43
1. Pojęcie i rozwój idei godności
str. 43
2. Godność człowieka w prawie międzynarodowym
str. 47
3. Godność człowieka według Konstytucji RP
str. 51
4. Godność w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego
str. 56
Literatura
str. 64
Rozdział drugi
Zasada prawa człowieka do życia
str. 66
1. Uwagi wstępne
str. 66
2. Konstytucyjna ochrona życia
str. 72
3. Ochrona życia w systemie prawnym
str. 76
4. Ustawowa reglamentacja ochrony życia nasciturusa
str. 78
5. Linia orzecznicza Trybunału Konstytucyjnego 1997-2009
str. 82
Literatura
str. 89
Rozdział trzeci
Zasada równości wobec prawa
str. 90
1. Uwagi wstępne
str. 90
2. Pozytywna i negatywna strona równości
str. 92
3. Równość jako prawo podmiotowe
str. 95
4. Równość a sprawiedliwość społeczna w orzecznictwie TK
str. 96
Literatura
str. 98
Rozdział czwarty
Zasada ochrony wolności i praw człowieka
str. 99
1. Uwagi wstępne
str. 100
2. Pojęcie i klasyfikacje wolności i praw
str. 103
3. Konstytucyjne klauzule ograniczające
str. 106
4. Konstytucyjne środki ochrony wolności i praw
str. 108
4.1. Prawo do sądu
str. 108
4.2. Prawo do wynagrodzenia szkody
str. 112
4.3. Skarga konstytucyjna
str. 114
4.4. Rzecznik Praw Obywatelskich
str. 117
Literatura
str. 121
Część III
Ustrój państwa
str. 123
Rozdział pierwszy
Zasada republikańskiej formy państwa
str. 125
1. Uwagi wstępne
str. 125
2. Rzeczpospolita jako dobro wspólne
str. 131
3. Ustrój demokratyczny Rzeczypospolitej
str. 139
4. Idea prawa i odpowiedzialności w republice
str. 142
5. Obywatelstwo polskie i status cudzoziemców
str. 146
6. Symbole Rzeczypospolitej i język polski
str. 150
Literatura
str. 153
Rozdział drugi
Zasada państwa prawa
str. 156
1. Uwagi wstępne
str. 156
2. Rechtsstaat - prekursorzy, ewolucja
str. 157
3. Materialne i formalne rozumienie państwa prawa
str. 159
4. Kompleksowe ujęcie państwa prawa
str. 162
5. Recepcja Rechtsstaat do polskiego prawa konstytucyjnego
str. 164
6. Pryncypia państwa prawa
str. 166
6.1. Obowiązywanie prawa
str. 167
6.2. Legalizm
str. 167
6.3. Postulaty formalne
str. 168
6.3.1. Podział władzy
str. 169
6.3.2. Konstytucjonalizm i jego gwarancje
str. 170
6.3.3. Pewność prawa
str. 172
6.3.4. Zakaz retroakcji i ochrona praw nabytych
str. 173
6.3.5. Proporcjonalność prawa
str. 175
6.3.6. Vacatio legis
str. 176
6.3.7. Demokracja
str. 176
6.4. Postulaty materialne
str. 177
6.4.1. Odzwierciedlanie w treści prawa akceptowanego społecznie systemu wartości
opartego na prawie naturalnym
str. 178
6.4.2. Respektowanie i ochrona podstawowych wolności i praw człowieka
str. 181
6.4.3. Urzeczywistnianie zasad sprawiedliwości społecznej
str. 184
Literatura
str. 188
Rozdział trzeci
Zasada suwerenności narodu
str. 190
1. Uwagi wstępne
str. 190
2. Modele realizacji suwerenności
str. 192
2.1. Demokracja przedstawicielska
str. 193
2.2. Formy demokracji bezpośredniej
str. 197
3. Pluralizm polityczny
str. 204
3.1. Członkostwo w partiach politycznych
str. 206
3.2. Zasady tworzenia i działania partii politycznych
str. 207
3.3. Finansowanie partii politycznych
str. 209
3.4. Partie polityczne na poziomie europejskim
str. 211
Literatura
str. 213
Rozdział czwarty
Zasada podziału władzy i równowagi władz
str. 215
1. Istota i rys historyczny zasady
str. 215
2. Zasada podziału władzy w polskich konstytucjach
str. 218
3. Dualizm władzy wykonawczej
str. 222
4. Incompatibilitas
str. 223
5. Polski system rządów
str. 224
Literatura
str. 225
Rozdział piąty
Zasada dwuizbowości parlamentu
str. 227
1. Uwagi wstępne
str. 227
2. Restytucja Senatu w 1989 r.
str. 230
3. Dwuizbowość na gruncie Konstytucji z 1997 r.
str. 231
4. Zgromadzenie Narodowe
str. 234
Literatura
str. 235
Rozdział szósty
Zasada niezawisłości sędziowskiej i niezależności sądów
str. 237
1. Uwagi wstępne
str. 237
2. Niezawisłość sędziowska
str. 238
3. Niezależność sądów
str. 241
4. Wymiar sprawiedliwości
str. 242
5. Struktura organizacyjna władzy sądowniczej
str. 247
5.1. Sąd Najwyższy
str. 247
5.2. Sądy powszechne
str. 247
5.3. Sądy administracyjne
str. 248
5.4. Sądy wojskowe
str. 248
5.5. Trybunał Konstytucyjny
str. 249
5.6. Trybunał Stanu
str. 251
6. Krajowa Rada Sądownictwa
str. 253
Literatura
str. 253
Rozdział siódmy
Zasada decentralizacji władzy publicznej
str. 255
1. Uwagi wstępne
str. 255
2. Decentralizacja i jej granice
str. 256
3. Samorząd terytorialny
str. 258
4. Samorząd zawodowy
str. 261
Literatura
str. 262
Rozdział ósmy
Zasada autonomii, niezależności i współpracy między państwem, kościołami i
związkami wyznaniowymi
str. 264
1. Uwagi wstępne
str. 264
2. Współczesne systemy relacji państwo - Kościół
str. 265
2.1. Państwa wyznaniowe
str. 266
2.2. Państwa świeckie
str. 266
2.3. Państwa ateistyczne
str. 268
3. Państwo polskie a kościoły i związki wyznaniowe przed 1997 r.
str. 269
4. Relacje państwa, kościołów i innych związków wyznaniowych na gruncie Konstytucji
RP z 1997 r.
str. 271
4.1. Równouprawnienie kościołów i związków wyznaniowych
str. 273
4.2. Bezstronność władz państwowych wobec przekonań religijnych, światopoglądowych
i filozoficznych
str. 274
4.3. Zasada poszanowania autonomii i niezależności
str. 275
4.4. Zasada współdziałania
str. 276
4.5. Formy regulacji stosunków między państwem a kościołami i innymi związkami
wyznaniowymi
str. 277
Literatura
str. 279
Rozdział dziewiąty
Zasada społecznej gospodarki rynkowej
str. 281
1. Uwagi wstępne
str. 281
2. Idee społeczno-gospodarcze przed II wojną światową
str. 283
3. Niemiecka myśl społeczno-gospodarcza po II wojnie światowej
str. 284
4. Społeczna gospodarka rynkowa w ujęciu ordoliberalnym
str. 289
4.1. Ordoliberalne pryncypia społecznej gospodarki rynkowej
str. 292
4.2. Interwencjonizm a ordoliberalna (społeczna) gospodarka rynkowa
str. 295
5. Recepcja koncepcji społecznej gospodarki rynkowej do polskiego prawa konstytucyjnego
str. 297
5.1. Wolność działalności gospodarczej
str. 298
5.2. Własność prywatna
str. 300
5.3. Solidarność, dialog i współpraca partnerów społecznych
str. 301
Literatura
str. 303
Część IV
System prawny
str. 305
Rozdział pierwszy
Zasada hierarchicznego systemu źródeł prawa
str. 307
1. Uwagi wstępne
str. 307
2. Istota zasady hierarchiczności
str. 309
3. Akty prawa powszechnie obowiązującego
str. 311
3.1. Konstytucja
str. 311
3.2. Ustawa
str. 312
3.3. Umowy międzynarodowe
str. 313
3.4. Prawo stanowione przez organizację międzynarodową
str. 314
3.5. Rozporządzenia
str. 315
3.6. Akty prawa miejscowego
str. 316
3.7. Rozporządzenia prezydenta z mocą ustawy
str. 318
4. Akty prawa wewnętrznie obowiązującego
str. 318
5. Ogłaszanie aktów prawnych
str. 320
Literatura
str. 321
Rozdział drugi
Zasada nadrzędności Konstytucji
str. 322
1. Konstytucja i jej nadrzędność
str. 322
2. Stosowanie Konstytucji przez sądy
str. 324
3. Gwarancje nadrzędności Konstytucji
str. 325
4. Nadrzędność Konstytucji a model prawa europejskiego
str. 326
Literatura
str. 327
Rozdział trzeci
Zasada przestrzegania prawa międzynarodowego
str. 329
1. Uwagi wstępne
str. 329
2. Źródła prawa międzynarodowego
str. 330
2.1. Umowa międzynarodowa
str. 332
2.2. Zwyczaj międzynarodowy
str. 333
3. Stosunek prawa międzynarodowego do prawa wewnętrznego państw
str. 333
4. Przestrzeganie prawa międzynarodowego jako zasada konstytucyjna
str. 334
5. Umowy międzynarodowe w polskim porządku prawnym
str. 336
Literatura
str. 338
338 stron, B5, oprawa miękka
