Monografia jest pierwszym w Polsce kompleksowym opracowaniem
autorskoprawnej problematyki cytatu.
Autor omawia aksjologiczne i teoretycznoprawne podstawy uprawnienia do cytowania na tle
konstrukcji dozwolonego u¿ytku publicznego, ze szczególnym uwzglêdnieniem mo¿liwo¶ci
obja¶niania go zarówno w kategoriach prawa podmiotowego, jak i w sposób alternatywny.
Regulacje prawa miêdzynarodowego, unijnego oraz obowi±zuj±ce w innych pañstwach staj±
siê podstaw± rozwa¿añ na temat istotnych kwestii o znaczeniu praktycznym, jak: cechy
utworu inkorporuj±cego zapo¿yczenie, wymóg rozpowszechnienia dzie³a podlegaj±cego
przytoczeniu, funkcje, rozmiary i rozpoznawalno¶æ oraz relatywna dos³owno¶æ cytatu.
Autor podejmuje próbê wyja¶nienia w±tpliwo¶ci dotycz±cych m.in. interpretacji
przes³anki praw gatunku twórczo¶ci, sposobu okre¶lenia dopuszczalnej wielko¶ci
zapo¿yczenia czy spe³nienia postulatu rozpoznawalno¶ci cytatu w niektórych rodzajach
dzie³. W pracy dokonano tak¿e oceny ró¿norodnych zjawisk spo³ecznych takich jak:
sampling, collage czy przytaczanie fragmentów utworów s³owno-muzycznych w reklamach
radiowych i telewizyjnych - wraz z prób± zakwalifikowania ich jako cytatów. Ksi±¿ka
zawiera przyk³ady z orzecznictwa, w tym równie¿ zagranicznego; zosta³y w niej tak¿e
zaprezentowane stanowiska i pogl±dy wyra¿ane w literaturze prawniczej.
Publikacja zawiera wskazówki dotycz±ce tego, jak pos³ugiwaæ siê cytatem w
sposób zgodny z obowi±zuj±cymi przepisami prawa. Korzystaæ z niej mog± osoby naukowo
lub zawodowo zajmuj±ce siê prawem autorskim, jak równie¿ twórcy utworów naukowych,
literackich, filmowych czy muzycznych.
Spis tre¶ci:
Wykaz skrótów
str. 13
Wstêp
str. 17
Rozdzia³ I
Dozwolony u¿ytek w prawie autorskim
str. 25
1. Zagadnienia wstêpne
str. 25
2. Metoda regulacji
str. 26
3. Licencja, dozwolony u¿ytek prywatny i publiczny - k³opoty terminologiczne
str. 31
4. Dozwolony u¿ytek publiczny: krótki przegl±d najwa¿niejszych form
str. 37
5. Rola zasady lojalno¶ci z art. 35 pr. aut.
str. 38
6. Wyk³adnia przepisów o dozwolonym u¿ytku
str. 43
7. Wokó³ konstrukcji dozwolonego u¿ytku
str. 45
7.1. Postawienie problemu
str. 45
7.2. Tre¶æ praw autorskich
str. 46
7.3. Dozwolony u¿ytek w relacji do tre¶ci prawa autorskiego
str. 52
7.4. Dozwolony u¿ytek jako prawo podmiotowe czy konstrukcja alternatywna?
str. 58
Rozdzia³ II
Cytat na gruncie literaturoznawstwa, muzykologii i filmoznawstwa
str. 73
1. Przyczyny rozszerzenia badañ poza ramy prawa autorskiego
str. 73
2. Cytat na tle intertekstualno¶ci
str. 74
3. Geneza cytatu i jego spo³eczno-kulturowe uwarunkowania
str. 77
4. Cytat w ujêciu w literaturoznawstwa
str. 79
4.1. Definicja cytatu i jego cechy konstytutywne
str. 79
4.2. Obecno¶æ cytatu w utworze - aspekty jako¶ciowe i ilo¶ciowe
str. 84
4.3. Funkcje cytatu literackiego
str. 85
4.4. Cytat jako ¼ród³o "asocjacyjnej aury"
str. 94
4.5. Cytat dos³owny a jego dalej id±ca modyfikacja
str. 94
4.6. Problematyka nadu¿ycia cytatu
str. 96
4.7. Cytat literacki a wspó³czesne ¶rodki masowego przekazu
str. 99
5. Cytat z punktu widzenia muzykologii
str. 100
5.1. Pojêcie ante-factu
str. 100
5.2. Spokrewnione z cytatem formy wykorzystywania cudzego materia³u
str. 101
5.3. Cytat muzyczny - próba wyodrêbnienia zjawiska w¶ród innych form
str. 106
5.4. Ogólne funkcje i natura cytatu muzycznego
str. 109
5.5. Wyrazisto¶æ cytatu muzycznego
str. 120
6. Cytat w filmoznawstwie
str. 121
6.1. Uwagi wstêpne
str. 121
6.2. Cytat filmowy na tle intertekstualnej typologii G. Genette'a
str. 123
6.3. Cytaty z innych dziedzin sztuki wystêpuj±ce w dzie³ach filmowych
str. 131
7. Przyk³ady cytatów w innych dziedzinach sztuki
str. 136
Rozdzia³ III
Cytat w ¶wietle postanowieñ konwencji miêdzynarodowych
str. 139
1. Wprowadzenie
str. 139
2. Konwencja berneñska
str. 140
2.1. Podstawowe zasady
str. 140
2.2. Prawo cytatu na gruncie konwencji berneñskiej w perspektywie historycznej
str. 142
2.3. Aktualna redakcja konwencji berneñskiej w zakresie prawa cytatu i jej wyk³adnia
str. 144
3. Inne konwencje miêdzynarodowe
str. 150
Rozdzia³ IV
Problematyka cytatu na gruncie prawa Unii Europejskiej
str. 152
1. Wprowadzenie
str. 152
2. Ograniczenia praw autorskich ze szczególnym uwzglêdnieniem cytatu
str. 153
Rozdzia³ V
Prawo cytatu w wybranych ustawodawstwach innych pañstw
str. 157
1. Wprowadzenie
str. 157
2. Cytat w wybranych ustawodawstwach krajowych
str. 158
2.1. Francja
str. 158
2.2. Niemcy
str. 159
2.3. Wielka Brytania
str. 161
2.4. W³ochy
str. 164
2.5. Hiszpania
str. 165
2.6. Pañstwa skandynawskie (Finlandia, Szwecja, Dania i Norwegia)
str. 167
2.7. Stany Zjednoczone
str. 168
Rozdzia³ VI
Historia regulacji prawa cytatu w Polsce
str. 170
1. Zagadnienia wstêpne
str. 170
2. Historyczny przegl±d regulacji z zakresu prawa cytatu
str. 171
2.1. Prawo obowi±zuj±ce w Polsce porozbiorowej
str. 171
2.1.1. Uwagi wprowadzaj±ce
str. 171
2.1.2. Zabór pruski
str. 171
2.1.3. Zabór austriacki
str. 175
2.1.4. Zabór rosyjski
str. 176
2.2. Regulacja normatywna z okresu miêdzywojennego
str. 177
2.3. Ustawa o prawie autorskim z 1952 r.
str. 182
Rozdzia³ VII
Cytat w polskiej ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych
str. 186
1. Ogólna charakterystyka aktualnej regulacji prawnej
str. 186
1.1. Uwagi wstêpne
str. 186
1.2. Podzia³y przes³anek prawa cytatu, ich natura i funkcja
str. 192
1.3. Rola zwyczaju w regulacji zagadnieñ zwi±zanych z cytowaniem
str. 194
1.4. Prawo cytatu a wola stron
str. 199
1.5. Kwestia wynagrodzenia
str. 202
2. Cytat jako pomost pomiêdzy utworami
str. 203
2.1. Uwagi wprowadzaj±ce
str. 203
2.2. Pojêcie utworu jako przedmiotu ochrony autorskoprawnej
str. 204
2.2.1. Analiza regulacji normatywnej
str. 204
2.2.2. Poszczególne wybrane typy utworów i przes³anki ich oryginalno¶ci
str. 205
2.2.2.1. Uwagi wstêpne
str. 205
2.2.2.2. Twórczo¶æ literacka i naukowa
str. 206
2.2.2.3. Dzie³a muzyczne
str. 209
2.2.2.4. Utwory audiowizualne
str. 213
2.2.3. Ochrona czê¶ci utworu
str. 218
2.2.4. Przenikanie siê ró¿nych typów twórczo¶ci a cytowanie
str. 222
2.2.5. Cytat w cytacie i tzw. cytat z drugiej rêki
str. 226
2.2.6. Ustawowe wy³±czenia spod ochrony autorskoprawnej
str. 227
2.2.7. Wyga¶niêcie autorskich praw maj±tkowych
str. 236
2.3. Utwór stanowi±cy samoistn± ca³o¶æ jako przes³anka prawa cytatu
str. 238
2.4. Warunek rozpowszechnienia cytowanego utworu
str. 245
2.4.1. Pojêcie "rozpowszechnienia"
str. 245
2.4.2. Eksploatacja utworu udostêpnionego bez zgody twórcy
str. 250
2.4.3. Niefortunno¶æ redakcji art. 29 ust. 1 pr. aut.
str. 253
2.5. Kwalifikacja dzie³a zawieraj±cego cytaty
str. 255
2.5.1. Uwagi ogólne
str. 255
2.5.2. Koncepcje dotycz±ce budowy utworu
str. 255
2.5.3. Mechanizm cytowania
str. 260
2.5.4. Próba ulokowania utworu zawieraj±cego cytat i sens takich zabiegów
str. 262
3. Ustawowe cele prawa cytatu
str. 265
3.1. Uwagi wstêpne
str. 265
3.2. Charakterystyka poszczególnych celów prawa cytatu
str. 268
3.2.1. Wyja¶nianie
str. 268
3.2.1.1. Pojêcie. Zagadnienie obiektywizacji przes³anki
str. 268
3.2.1.2. Wyja¶nianie a wzmocnienie punktu widzenia i argumentacja
str. 271
3.2.1.3. Ontologiczne aspekty cytatu u¿ytego w funkcji wyja¶niania
str. 273
3.2.1.4. Przyk³ady zastosowania cytatu eksplikatywnego
str. 274
3.2.1.5. Przes³anka wyja¶niania w judykaturze
str. 276
3.2.2. Nauczanie
str. 278
3.2.2.1. Pojêcie
str. 278
3.2.2.2. Zasiêg rozpowszechnienia cytowanych tre¶ci
str. 280
3.2.3. Analiza krytyczna
str. 281
3.2.3.1. Brak tradycji w polskich regulacjach autorskoprawnych
str. 281
3.2.3.2. Tre¶æ pojêcia
str. 282
3.2.3.3. Przedmiot analizy krytycznej
str. 287
3.2.3.4. Przyk³ady zastosowania cytatu na podstawie omawianej funkcji
str. 293
3.2.3.5. Wp³yw przes³anki analizy krytycznej na wielko¶æ zapo¿yczenia
str. 294
3.2.3.6. Inne okoliczno¶ci i ich wp³yw na ocenê poprawno¶ci cytowania
str. 295
3.2.4. Prawa gatunku twórczo¶ci
str. 297
3.2.4.1. Kontrowersje wokó³ pojêcia. Dwa stanowiska interpretacyjne
str. 297
3.2.4.2. Parodia, pastisz, satyra i karykatura
str. 302
3.3. Przegl±d pos³ugiwania siê cytatami w kontek¶cie ich funkcji w utworze
str. 309
3.3.1. Sampling
str. 309
3.3.2. Kola¿ i monta¿
str. 313
3.3.3. Dzia³alno¶æ reklamowa
str. 318
3.3.4. Cytat-motto i cytat-podsumowanie
str. 321
3.3.5. Tytu³ utworu
str. 323
3.3.6. Cytat-ornament
str. 326
3.3.7. Cele informacyjne
str. 329
3.3.8. Korpusy tekstowe
str. 331
3.3.9. Mapki i wykresy w internecie
str. 334
3.3.10. Dekompilacja programów komputerowych
str. 335
3.4. Podsumowanie
str. 336
4. Rozmiar dozwolonego cytatu
str. 338
4.1. Wprowadzenie
str. 338
4.2. Funkcje rozmiaru cytatu i sposób jego regulacji
str. 339
4.3. Ustawowe kryteria rozmiaru cytatu
str. 341
4.3.1. Urywki utworów
str. 341
4.3.1.1. Pojêcie
str. 341
4.3.1.2. Pytanie o zasadno¶æ pos³ugiwania siê kryteriami ilo¶ciowymi
str. 345
4.3.1.3. Punkt odniesienia rozmiaru przejêtego urywka
str. 347
4.3.2. Drobne utwory
str. 349
4.3.3. Rola klauzul generalnych z art. 35 pr. aut.
str. 351
4.3.4. Cele cytatu
str. 352
4.4. Rozmiary cytatu w ¶wietle orzecznictwa
str. 355
4.4.1. Judykatura polska
str. 355
4.4.2. Orzecznictwo s±dów zagranicznych
str. 358
4.5. Rekapitulacja rozwa¿añ
str. 360
5. Rozpoznawalno¶æ cytatu
str. 361
5.1. Uwagi wstêpne
str. 361
5.2. Aspekt negatywny
str. 364
5.2.1. Utwory literackie i naukowe
str. 364
5.2.2. Utwory muzyczne
str. 368
5.2.3. Utwory audiowizualne
str. 370
5.3. Strona pozytywna
str. 373
5.3.1. Charakterystyka regulacji
str. 373
5.3.1.1. Ogólne zagadnienia interpretacyjne
str. 373
5.3.1.2. Wyj±tki od obowi±zku podania oznaczenia ¼ród³owego
str. 377
5.3.1.3. Skutki niezachowania obowi±zków wynikaj±cych z art. 34 pr. aut.
str. 382
5.3.1.4. Pozosta³e zagadnienia wy³aniaj±ce siê na gruncie art. 34 pr. aut.
str. 385
5.3.2. Rozpoznawalno¶æ w sensie dodatnim w zale¿no¶ci od typu twórczo¶ci
str. 387
5.3.2.1. Utwory literackie i naukowe
str. 387
5.3.2.2. Utwory muzyczne
str. 389
5.3.2.3. Dzie³a audiowizualne
str. 392
5.3.3. Oznaczenia internetowe
str. 398
6. Dos³owno¶æ cytatu
str. 401
6.1. Uwagi wstêpne
str. 401
6.2. Dos³owno¶æ w poszczególnych typach twórczo¶ci
str. 403
6.2.1. Dzie³a literackie i naukowe
str. 403
6.2.2. Dzie³a muzyczne
str. 409
6.2.3. Utwory audiowizualne
str. 410
7. Cytat a inne licencje ustawowe
str. 412
7.1. Uwagi wstêpne
str. 412
7.2. Dozwolony u¿ytek uregulowany w art. 29 ust. 2 i 21 pr. aut.
str. 414
7.3. Tzw. prawo przedruku
str. 418
7.3.1. Ogólne za³o¿enia regulacji
str. 418
7.3.2. Przedruk a prawo cytatu
str. 420
7.4. Pozosta³e licencje s³u¿±ce celowi informacyjnemu
str. 425
7.4.1. Forma dozwolonego u¿ytku okre¶lona w art. 26 pr. aut.
str. 425
7.4.2. Licencja z art. 33 pkt 2 pr. aut.
str. 429
7.4.3. Inne postacie dozwolonego u¿ytku publicznego
str. 430
8. Podsumowanie
str. 432
Zakoñczenie
str. 435
Literatura
str. 451
464 strony, B6, oprawa twarda
