Książka otwiera nową serię wydawniczą podręczników akademickich z zakresu nauk
historyczno-prawnych. Swój wykład autor oparł na wynikach najnowszych badań naukowych.
Nowatorskie - instytucjonalne ujęcie tej problematyki umożliwiło ukazanie
instytucji ustrojowych w ich dynamicznym rozwoju.
Wewnętrzny układ podręcznika oparty jest na cenzurze lat 1795 i 1918. Wykład
wzbogacają tabele i zestawienia, mapy oraz ilustracje.
Marian Kallas jest profesorem na Uniwersytecie Kardynała Stefana
Wyszyńskiego (gdzie zajmuje stanowisko Kierownika Katedry Historii Ustroju i Prawa w
Polsce na Wydziale Prawa), na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu oraz w Wyższej
Szkole Menedżerskiej. Absolwent studiów historycznych na Wydziale Humanistycznym UMK
(1960). Doktorat obronił na Wydziale Prawa i Administracji UMK w Toruniu (1968),
habilitował się na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (1975). W 1992 roku
uzyskał tytuł profesora nauk prawnych. Od 1997 roku profesor zwyczajny. Jest
doświadczonym nauczycielem akademickim. W latach 1978-1988 był kierownikiem Zespołu
Konstytujonalizmu Polskiego XVIII-XX wieku, w latach 1989-91 ekspertem Komisji
Konstytucyjnej Senatu, a w latach 1981-1985 członkiem Komitetu Organizacyjnego Muzeum
Sejmu Polskiego. Od 1995 roku pełni z wyboru funkcję Sekretarza Generalnego Towarzystwa
Naukowego w Toruniu. Tematyka jego badań obejmuje dzieje polskiego konstytucjonalizmu,
parlamentaryzmu i administracji. Specjalizuje się w historii ustroju Polski od schyłku
XVIII w. do współczesności. Jest autorem licznych prac, z których na wyróżnienie
zasługują: Konstytucja Księstwa Warszawskiego (Toruń 1970), Organy
administracji terytorialnej w Księstwie Warszawskim (Toruń 1975), Sejmy na Zamku
w czasach Księstwa Warszawskiego (Warszawa 1987), Projekty konstytucyjne 1989-1991
(oprac., Warszawa 1992), Mała Konstytucja z 1992 r. (Warszawa 1993), Konstytucja
Rzeczypospolitej Polskiej (wyd. III, Warszawa 2001). Wraz z Tadeuszem Menclem wydał Protokoły
Rady Stanu Księstwa Warszawskiego (t. III, cz. 1-2, Warszawa 1995, 1996). Pod jego
redakcją naukową ukazała się m.in. praca zbiorowa Konstytucje Polski (t. I-II,
Warszawa 1990).
Spis treści:
Do Czytelnika
Przedmowa
Dział I
Kształt terytorialno-administracyjny i ludność Polski
Część I
Dawne państwo polskie (do 1795)
Rozdział 1. Powstanie Polski i zmiany
terytorialno-administracyjne od polowy X w.
Monarchia piastowska
Rozbicie dzielnicowe i dążenia integracyjne w XIII w
Rozdział 2. Rozwój terytorialno-administracyjny Polski (od XIV w.)
Odrodzone Królestwo Polskie. Unia Polski z Węgrami
Unia Polski z Litwą (od 1385)
Rozdział 3. Rozbiory Polski. Upadek I Rzeczypospolitej (1795)
I rozbiór (1772). Reformy podziału
terytorialno-administracyjnego (1791)
II rozbiór. Reformy podziału terytorialno-administracyjnego (1793) .
III rozbiór i likwidacja państwa polskiego (1795)
Rozdział 4. Zaludnienie Polski (do 1795)
Część II
Ziemie polskie pod obcym panowaniem (1772/1795-1918)
Rozdział 5. Podziały terytorialno-administracyjne
Zabór pruski (do 1806/1807)
Zabór austriacki (do 1809)
Zabór rosyjski (do 1830/1831)
Księstwo Warszawskie (1807-1815)
Królestwo Polskie (1815-1915)
Zabór pruski (1807-1914). Wielkie Księstwo Poznańskie
Zabór austriacki (1809-1914). Wolne Miasto Kraków.
Autonomia Galicji (od 1861)
Podziały okupacyjne w czasie I wojny światowej
Rozdział 6. Stan zaludnienia
Część III
Państwo polskie po odzyskaniu niepodległości (od 1918)
Rozdział 7. Kształt terytorialno-administracyjny II
Rzeczypospolitej (1918-1939).
Podziały okupacyjne (do 1944/1945)
Tymczasowy podział państwa na województwa, powiaty, gminy
Projekty zmiany podziału terytorialnego kraju
Podziały okupacyjne w czasie II wojny światowej (1939-1945) Ziemie inkorporowane do
Rzeszy Niemieckiej
Generalne Gubernatorstwo
Ziemie polskie pod okupacją radziecką (do 1941)
Niemiecka okupacja ziem anektowanych przez Związek Radziecki (1941-1945)
Rozdział 8. Ewolucja podziałów terytorialno-administracyjnych w Polsce (od
1944)
Zmiany podziału terytorialnego (do 1975)
Nowy podział terytorialny (1975-1998)
Kształt terytorialno-administracyjny Polski w projektach konstytucyjnych (od 1989)
Współczesne podziały terytorialno-administracyjne (od 1999)
Rozdział 9. Ludność Polski po odzyskaniu niepodległości (1918)
Dział II
Ustrój państwa.Regulacje prawne i praktyka ustrojowa
Część I
Dawne państwo polskie (do 1795)
Rozdział 10. Ewolucja pozycji ustrojowej monarchy (do 1791)
Władza monarsza za pierwszych Piastów i w czasie rozbicia dzielnicowego.
Następstwo tronu
Powstanie i rozwój urzędów dworskich i lokalnych. Skarbowość i wojsko .
Władza monarsza. Następstwo tronu w monarchii stanowej.
Związek Królestwa Polskiego z Wielkim Księstwem Litewskim
Rada królewska. Urzędy centralne i lokalne. Skarbowość i wojsko
Monarcha w okresie 1 Rzeczypospolitej
Rzeczpospolita Obojga Narodów
Monarcha. Elekcje. Artykuły henrykowskie i pacta conventa
Urzędy centralne i lokalne. Skarbowość i wojsko
Reformy ustrojowe (1764-1775)
Rozdział 11. Powstanie i rozwój Sejmu
Geneza sejmu walnego. Sejmy prowincjonalne. Sejmiki ziemskie .
Sejm walny (1493)
Stany sejmujące
Rządy sejmikowe
Rozdział 12. Sądownictwo
Sądy w monarchii patrymonialnej
Sąd królewski. Sądownictwo stanowe
Zmiany w organizacji sądów. Trybunał Koronny i Litewski (do 1791) .
Rozdział 13. Ustrój państwowy (od 1791)
Przygotowanie i uchwalenie Ustawy Rządowej z 3 maja 1791 r
Organizacja władz państwowych
Konfederacje: targowicka (1792) i grodzieńska (1793)
Insurekcja Narodowa (1794)
Rozdział 14. Ewolucja stosunku państwa do Kościołów. Mniejszości religijne.
Żydzi .
Chrzest Polski. Organizacja Kościoła katolickiego.
Kościół prawosławny (od XIV w.)
Organizacja Kościołów w Rzeczypospolitej Obojga Narodów
Kościoły chrześcijańskie
Reformy Protestanckie
Reforma Katolicka
Stosunki wyznaniowe w czasach Stanisławowskich
Część II
Ustrój ziem polskich pod obcym panowaniem (1772/1795-1918)
Rozdział 15. Ustrój ziem polskich pod zaborami
Zabór pruski (do 1806/1807)
Administracja
Organizacja sądownictwa
Zabór austriacki (do 1809)
Administracja
Organizacja sądownictwa
Zabór rosyjski (do 1830/1831)
Administracja
Organizacja sądownictwa
Rozdział 16. Ustrój centralnych ziem Polski (1807-1915)
Powstanie i upadek Księstwa Warszawskiego (1807-1815)
Nadanie Ustawy Konstytucyjnej z 22 lipca 1807 r
Monarcha
Ministrowie. Rada Stanu i Rada Ministrów
Sejm
Administracja terytorialna
Organizacja sądownictwa
Powstanie i likwidacja Wolnego Miasta Gdańska (1807-1814)
Gubernator
Administracja
Sądownictwo
Królestwo Polskie (1815-1915)
Nadanie Ustawy Konstytucyjnej z 27 listopada 1815 r.
i Statutu Organicznego z 14 (26) lutego 1832 r
Monarcha
Namiestnik
Rada Stanu. Zgromadzenie Ogólne i Rada Administracyjna . .
Sejm (do 1831). Koło Polskie w Dumie Państwowej
Centralne organy zarządu krajem
Administracja terytorialna. Samorząd gminny
Organizacja sądownictwa
Rozdział 17. Zabór pruski (1807-1914). Wielkie Księstwo Poznańskie
Przywrócenie panowania pruskiego
Odrębności ustrojowe Wielkiego Księstwa Poznańskiego (od 1815)
Administracja. Samorząd terytorialny
Sądownictwo powszechne i administracyjne
Rozdział 18. Zabór austriacki (1809-1914). Wolne Miasto Kraków.
Autonomia Galicji (od 1861)
Stanowisko Galicji w monarchii austriackiej
Wolne Miasto Kraków (1815-1846)
Utworzenie i likwidacja republiki
Nadanie trzech konstytucji (1815, 1818, 1833)
Ustrój polityczny
Sądownictwo
Autonomia Galicji
Władze krajowe
Władze rządowe
Samorząd terytorialny
Administracja szkolnictwa
Sądownictwo powszechne i szczególne
Rozdział 19. Okupacja wojenna Królestwa Polskiego (1915-1918)
Władze okupacyjne
Akt z 5 listopada 1916 r.
Władze naczelne Królestwa Polskiego
Sądownictwo
Rozdział 20. Stosunki wyznaniowe na ziemiach polskich pod zaborami (1772-1918) .
Część III
Państwo polskie po odzyskaniu niepodległości (od 1918)
Rozdział 21. Ewolucja formy ustrojowej państwa
Odrodzenie państwa polskiego (1918)
II Rzeczpospolita (do 1939)
Wolne Miasto Gdańsk (1920-1939)
Formy państwowości w latach 1939-1945
Okupacyjne struktury państwowe
Władze Rzeczypospolitej na Uchodźstwie
Polskie Państwo Podziemne
Polska Ludowa (1944-1989)
III Rzeczpospolita (od 1989)
Rozdział 22. Przygotowywanie i uchwalanie konstytucji (od 1919). Systematyka.
Nowelizacje. Naczelne zasady ustrojowe
Mała Konstytucja z 20 lutego 1919 r.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 17 marca 1921 r
Ustawa Konstytucyjna z 23 kwietnia 1935 r.
Konstytucja Wolnego Miasta Gdańska z 14 czerwca 1922 r
Mata Konstytucja z 19 lutego 1947 r
Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z 22 lipca 1952 r.
Systematyka ustawy zasadniczej
Nowelizacje konstytucji
Naczelne zasady ustrojowe
Mata Konstytucja z 17 października 1992 r.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r
Systematyka ustawy zasadniczej
Zasady konstytucyjne
Rozdział 23. Ustrój polityczny państwa
Polska niepodległa (1918-1939)
Ustrój państwa w Małej Konstytucji z 20 lutego 1919 r.
Ustrój państwa w ustawach zasadniczych z 1921 i 1935 r.
Prezydent Rzeczypospolitej
Władza ustawodawcza. Sejm i Senat
Władza wykonawcza
Powszechne obowiązki i prawa obywatelskie
Wolne Miasto Gdańsk
Władze Rzeczypospolitej w czasie II wojny światowej (1939-1945)
Emigracja
Kraj (do 1945)
23.4. Polska Ludowa (1944-1989)
Organy państwowe w okresie przejściowym (1944-1947)
Ustrój państwa w Małej Konstytucji z 19 lutego 1947 r
Ustrój państwa w ustawie zasadniczej z 22 lipca 1952 r
Organy władzy ustawodawczej. Sejm. Rada Państwa . .
Władza wykonawcza
Podstawowe prawa i obowiązki obywatelskie
III Rzeczpospolita (od 1989)
Nowe instytucje ustrojowe (1989-1992)
Ustrój państwa w Małej Konstytucji z 17 października 1992 r.
Ustrój państwa w ustawie zasadniczej z 2 kwietnia 1997 r
Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej
Organy władzy ustawodawczej. Sejm i Senat.
Zgromadzenie Narodowe
Władza wykonawcza
Wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatela
Rozdział 24. Organy kontroli państwowej (od 1919) i ochrony prawa
Najwyższa Izba Kontroli (od 1921)
Biuro Kontroli (1944-1949)
Najwyższa Izba Kontroli (1949-1952)
Ministerstwo Kontroli Państwowej (1952-1957)
Najwyższa Izba Kontroli (od 1957)
Rzecznik Praw Obywatelskich (od 1987). Rzecznik Praw Dziecka (od 2000) .
Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji (od 1992)
Rozdział 25. Administracja terytorialna. Samorząd (od 1918)
II Rzeczpospolita (do 1939)
Administracja rządowa
Samorząd terytorialny
Administracja na ziemiach polskich pod okupacją niemiecką w czasie II wojny światowej
(1939-1945)
Polska Ludowa (1944-1989)
Rady narodowe i samorząd (do 1950)
Administracja terytorialna (od 1950)
III Rzeczpospolita (od 1989)
Administracja rządowa
Samorząd terytorialny
Rozdział 26. Organizacja wymiaru sprawiedliwości
II Rzeczpospolita (1918-1939)
Sądy powszechne
Sądy szczególne
Sądownictwo w Wolnym Mieście Gdańsku
Organizacja sądownictwa na ziemiach polskich w czasie II wojny światowej (1939-1945)
Sądownictwo na ziemiach polskich pod okupacją niemiecką (1939-1945)
Sądownictwo na ziemiach polskich pod okupacją radziecką (1939-1941)
Sądownictwo Polski Podziemnej (1939-1945)
Polska Ludowa (1944-1989)
Sąd Najwyższy
Sądy powszechne
Sądy szczególne
Prokuratura
III Rzeczpospolita (od 1989)
Sąd Najwyższy
Sądy powszechne i sądy wojskowe
Sądy administracyjne
Krajowa Rada Sądownictwa
Trybunał Konstytucyjny
Trybunał Stanu
Rozdział 27. Położenie prawne Kościołów i związków wyznaniowych.
Mniejszości religijne
II Rzeczpospolita (1918-1939)
Kościół katolicki
Związki wyznaniowe mniejszości religijnych
Sytuacja związków wyznaniowych podczas II wojny światowej (1939-1945) .
Kościół katolicki
Mniejszości religijne
Położenie prawne Kościołów i związków wyznaniowych w Polsce po II wojnie światowej
(od 1945)
Kościół katolicki
Związki wyznaniowe mniejszości religijnych
Tabele i zestawienia
Wskazówki bibligraficzne
Indeks nazwisk
Spis map
Spis ilustracji
463 strony, format: 16,5x24 cm, miękka oprawa
