W pierwszej połowie XIX wieku na rynku wydawniczym zaczęło pojawiać
się coraz więcej pozycji mających charakter porad, dyrektyw, kierowanych do coraz
szerszego kręgu odbiorców. Pozycje te miały najczęściej formę książkową, choć
zdarzały się też broszurki czy nawet kilkustronicowe utwory wierszowane (...).
Zdecydowana większość poradników złożona była z rad i dyrektyw, w niektórych
jednak były same zakazy i upomnienia. Na ich podstawie można wnioskować, jakie
zachowania uznawane były za „nieobyczajne”. Natomiast rady zawarte w tego typu
piśmiennictwie były swego rodzaju odpowiedzią na społeczne zapotrzebowanie (...).
Prawdopodobnie największym powodzeniem wśród młodych dziewcząt cieszyły się
poradniki savoir-vivre’u. W takich pozycjach zamieszczane były wszystkie możliwe
porady dotyczące poprawnego zachowania się w towarzystwie. Każda młoda panienka
chciała „zabłysnąć”, być akceptowana, podobać się. Opanowanie zaś „sztuki
podobania się” miało przynieść konkretne efekty – w przypadku młodych dziewcząt
chodziło o zdobycie upragnionego, wymarzonego męża. Inne cele przyświecały kobietom
dojrzałym, sięgającym po kodeksy obyczajowe. Mężatki szukały w nich rad, jak
stworzyć szczęśliwą rodzinę, utrzymać miłość męża na wysokim poziomie,
zapewnić sobie jego dozgonną wierność
i troskliwość, odpowiednio wychować dzieci; gospodynie zaś – jak stworzyć idealne,
dobrze funkcjonujące gospodarstwo domowe. Znaczna część poradników poświęcona była
zagadnieniom związanym z troską o zdrowie, higienę ciała i zawierała wskazówki
kosmetyczne oraz konkretne przepisy na poprawienie urody.
Książka składa się z pięciu rozdziałów. Rozdział pierwszy stanowi próbę ukazania
życia kobiet w pierwszej połowy XIX wieku. W kolejnych czterech rozdziałach
przedstawiono ideał kobiety pierwszej połowy XIX wieku. Rozdziały te powstały na
podstawie poradników wydanych w języku polskim w latach 1800-1863. W książce
zamieszczono dużo oryginalnych cytatów oddających klimat epoki
Wstęp
Rozdział I
Życie kobiet w pierwszej
połowie XIX wieku
1. Życie codzienne
W rodzinie ziemiańskiej
W rodzinie drobnoszlacheckiej
W rodzinie arystokratycznej
W rodzinie mieszczańskiej
W rodzinie chłopskiej
2. Edukacja kobiet
Kształcenie na pensjach prywatnych
Nauka w szkołach elementarnych
Kształcenie klasztorne
Szkoły zawodowe i artystyczne
Wychowanie i kształcenie domowe
3. Praca zawodowa
4. Działalność społeczna i
patriotyczna
Rozdział II
Kobieta w społeczeństwie
1. Społecznie pożądane i
niepożądane cechy charakteru
2. Sens i treść życia kobiety
3. Zachowanie wśród ludzi
Postawa podczas stania, siedzenia i
chodzenia
Ubiór
Spożywanie posiłków
Prowadzenie rozmów
Zachowanie wobec mężczyzn
Odwiedziny
Sposoby postępowania w innych
sytuacjach życiowych i towarzyskich
4. Pisanie listów
5. Praktyki religijne
6. Obowiązki wobec ojczyzny
Rozdział III
Kobieta w rodzinie
1. Córka
2. Siostra
3. Żona
4. Gospodyni
5. Matka
6. Babcia
Rozdział IV
Troska o higienę, zdrowie i
urodę
1. Pomieszczenia mieszkalne
2. Ubiór
3. Prawidłowe odżywianie
4. Ruch i aktywność fizyczna
5. Higiena osobista i troska o wygląd
zewnętrzny
6. Miesiączkowanie i przekwitanie
7. Zdrowie psychiczne
Rozdział V
Edukacja kobiet
1. Kształcenie pod okiem matki
2. Kształcenie w domu przez nauczyciela
3. Edukacja na pensji żeńskiej
Zakończenie
Bibliografia
Biogramy autorów poradników
Aneks
480 stron, B5, oprawa miękka