Książka podejmuje problematykę irańskiej inteligencji – jej genezy,
odmienności i podobieństw w porównaniu z zachodnioeuropejskimi intelektualistami oraz
rosyjską intelligentsia, sposobu funkcjonowaniu w rodzimej kulturze oraz mierzenia się z
problemami kolonializmu, modernizacji i sekularyzacji.
Zagadnienie jest rozpatrywane na tle sytuacji społeczno-politycznej i
ekonomicznej dziewiętnastowiecznej Persji, transformacji systemu edukacji oraz zmian w
zakresie tradycyjnych paradygmatów kulturowych.
Irańska inteligencja, jako grupa dojrzała ideowo, pojawiła się na przełomie XIX i XX
wieku, na tle wydarzeń znanych jako Rewolucja Konstytucyjna (enqelab-e maszrute). Treść
konstytucji, wypracowana w wyniku kompromisu między różnymi formacjami inteligencji,
odzwierciedliła zmiany, jakie zaszły w świadomości wykształconych elit od czasów
pierwszego impulsu do modernizacji do przełomu XIX/XX wieku, a także wskazała na
ostateczny rezultat walki o społeczne przywództwo i wpływy polityczne między elitami
świeckimi – dworskimi (umiarkowanymi) i radykalnymi (związanymi z rosyjskimi nurtami
socjaldemokratycznymi) a szyickim duchowieństwem.
Religijne oraz świeckie korzenie ruchu konstytucyjnego oraz odczytywanie zdarzeń przez
pryzmat złożonych struktur znaczeniowych ukrytych za pojęciami zolm (ucisk, przemoc) i
adalat (sprawiedliwość) spowodowały fuzję sprzecznych elementów. Radykalizacja
ruchów o korzeniach religijnych i ich przeradzanie się w antyreligijne oraz
wykorzystywanie symboliki religijnej do realizacji świeckich celów jest jednym z
ciekawszych problemów, dotyczących Iranu – również współczesnego.
Małgorzata Abassy – doktor nauk humanistycznych, adiunkt w
Instytucie Rosji i Europy Wschodniej na Wydziale Studiów Międzynarodowych i Politycznych
UJ. Prowadzi badania, dotyczące roli inteligencji w kulturze oraz wpływów modelu
kulturowego Rosji na państwa sąsiednie – Polskę i Iran.
224 strony, B5, oprawa miękka