EMBRION LUDZKI W STAROŻYTNEJ REFLEKSJI TEOLOGICZNEJ MUSZALA A. Księgarnia

Embrion ludzki w starożytnej refleksji teologicznej

Nihil novi sub sole. Już w starożytności ludzie stawali wobec takich dylematów etycznych, jak sztuczne poronienie, dzieciobójstwo czy porzucanie noworodków. W kontekście tych praktyk teolodzy wczesnochrześcijańscy poszukiwali odpowiedzi na pytania: czy płód ludzki jest człowiekiem? Kiedy się nim staje? Czy embrion obumarły może być zbawiony? W kwestiach tych epoka starożytna różniła się od współczesnej tylko nieco odmiennymi realiami społeczno-politycznymi oraz innym poziomem wiedzy biologicznej i medycznej.

Książka jest szczegółowym przeglądem medycznych i filozoficznych koncepcji embrionu w starożytności grecko-rzymskiej i żydowskiej od filozofów przyrody po ojców Kościoła, z odwołaniem do źródeł. Koncentruje się przede wszystkim na prowokowanych przez rozważania embriologiczne pytaniach starożytnych teologów dotyczących fundamentalnych zagadnień antropologicznych: początku istnienia, natury ludzkiego bytu, pochodzenia duszy, momentu animacji, dziedziczenia grzesznych skłonności, podobieństwa do Boga i przeznaczenia do wieczności.

WYKAZ SKRÓTÓW    7
WSTĘP                                15
1. Cel rozprawy                            . 15
2. Wyjaśnienie pojęć                          . 16
3. Metoda pracy                            . 19
4. Źródła i sposoby cytowania                     . 20
5. Aktualny stan badań                        . 22

Część pierwsza EMBRION LUDZKI W MEDYCYNIE, FILOZOFII I TRADYCJI ŻYDOWSKIEJ OKRESU STAROŻYTNOŚCI ORAZ W BIBLII

ROZDZIAŁ I
STAROŻYTNE TEZY EMPIRYCZNE O EMBRIONIE LUDZKIM      27
1. Stadium embrionalne człowieka według greckich fi lozofów przyrody    . 28
a. Pitagoras                             28
b. Anaksagoras                          . 30
c. Empedokles z Agrygentu                      30
d. Diogenes z Apolonii                        34
2. Opis embrionu ludzkiego według lekarzy ze środowiska hipokratejskiego . 36
3. Embriologiczno-empiryczne tezy Arystotelesa              44
a. Pochodzenie organizmów żywych                  45
b. Embriologia człowieka według Arystotelesa             47
4. Embrion jako część organizmu matki – stoicy              . 54
5. Rozumienie embrionu ludzkiego w rzymskim środowisku medycznym   . 58
a. Medycyna „fi lozofi czno-poetycka”                 58
b. Soranos z Efezu                          61
c. Galen z Pergamonu                        63
6. Podsumowanie                           . 68

ROZDZIAŁ II
TEORIE ANIMACJI I STATUSU EMBRIONU LUDZKIEGO W STAROŻYTNOŚCI GRECKO-RZYMSKIEJ               80
1. Greckie początki refl eksji o animacji embrionu ludzkiego – filozofowie przyrody                         . 81
2. Dusza embrionu w koncepcji lekarzy-hipokratyków           . 86
a. Natura duszy według hipokratyków                . 87
b. Moment animacji embrionu oraz moralny sprzeciw wobec aborcji    90
3. Status embrionu ludzkiego według Platona               . 94
a. Koncepcja duszy i animacja embrionu według Platona         95
b. Prawne usankcjonowanie zabiegu spędzania płodu          100
4. Tezy Arystotelesa na temat duszy ludzkiej i animacji embrionu      . 102
a. Podstawowe kategorie fi lozofi czne Arystotelesa           103
b. Animacja embrionu według Stagiryty                106
c. Dopuszczalność spędzenia płodu „nim czucie i życie w nie wstąpi”   113
5. Stoicy – animacja embrionu ludzkiego w chwili narodzin         114
a. Filozofi a przyrody stoików                    114
b. Stoicka koncepcja duszy                     116
c. Tezy stoików o animacji embrionu ludzkiego            118
d. Ocena przerywania ciąży według stoików             . 120
6. Epikurejczycy wobec animacji embrionu                121
7. Zwolennicy osobowego traktowania embrionu ludzkiego od momentu poczęcia                        123
a. Plutarch z Cheronei i jego teksty o ochronie embrionu        . 123
b. Neopitagorejczycy                       . 125
8. Tezy neoplatończyków na temat umieszczenia duszy w ludzkim embrionie 127
a. Plotyn                             . 128
b. Porfi riusz                            131
c. Jamblich                            . 134
d. Preegzystencja dusz według neoplatończyków           . 135
9. Dusza embrionu według Galena i Pseudo-Galena           . 136
10. Etyczno-prawny problem spędzania płodu w świecie grecko-rzymskim . 140
a. Tendencje pronatalistyczne                    . 141
b. Tendencje antynatalistyczne                    145
11. Podsumowanie                          . 154

ROZDZIAŁ III
EMBRION LUDZKI WEDŁUG BIBLII                 157
1. Początkowe stadia życia ludzkiego – „embriologia” Starego Testamentu   160
a. Stworzenie człowieka jako cząstki przyrody             . 161
b. Embrionalne stadia rozwoju człowieka (Hi 10, 8-12; Ps 139, 13-16) . 163
c. Od kiedy istnieje człowiek?                    . 170
2. „Tchnienie życia” – animacja embrionu                172
a. Czym jest „tchnienie życia” – nePeš i rûaH              172
b. Moment tchnienia rûaH                     . 177
c. Skąd pochodzi rûaH?                      . 180
d. Dusza w krwi?                          183
3. Problematyka spędzania płodu w świetle Pisma Świętego         185
a. Świętość i nienaruszalność życia ludzkiego             185
b. Tekst I: „Ktokolwiek przeleje krew” (Rdz 9, 6)             189
c. Tekst II: „Uderzyli kobietę brzemienną” (Wj 21, 22-25)         191
4. Jezus Chrystus w stadium embrionalnym               200
a. Powołanie Jezusa                         201
b. Tekst I: „Poczniesz i urodzisz Syna” – Zwiastowanie (Łk 1, 26-38)   . 202
c. Tekst II: „Dziecko poruszyło się z radości w moim łonie”
– Nawiedzenie (Łk 1, 26-38)                     204
d. Tekst III: „Życie objawiło się” (1 J 1, 2) – Narodzenie Syna Bożego   . 206
5. Przekaz grzechu pierworodnego: „W grzechu poczęła mnie matka moja” (Ps 51, 7)                             209
6. Podsumowanie                           211

ROZDZIAŁ IV
EMBRION LUDZKI W POZABIBLIJNEJ LITERATURZE STAROŻYTNEGO IZRAELA                     216
1. Tezy embriologiczne według niektórych tekstów żydowskich       . 217
2. Animacja embrionu ludzkiego według myśli żydowskiej         . 223
a. Preegzystencja dusz                       223
b. Moment animacji                        . 229
3. Aborcja według starożytnej myśli żydowskiej             . 234

Część druga ANIMACJA I STATUS EMBRIONU LUDZKIEGO W STAROŻYTNEJ REFLEKSJI TEOLOGICZNEJ

WSTĘP
Ogólna charakterystyka problemów dotyczących embrionu ludzkiego w okresie od II do VII w. po Chr                    241

ROZDZIAŁ I
POCHODZENIE DUSZY                       . 247
I. Teoria preegzystencji dusz                      . 247
A. Zwolennicy                            . 248
1. Okres przed Orygenesem (Klemens Aleksandryjski)           248
2. Orygenes                             250
3. Okres po Orygenesie                        . 255
a. Metody z Olimpu                        . 255
b. Orygeniści: Didym Ślepy i Ewagriusz                256
c. Pustelnicy egipscy                        258
d. Inne środowiska                         260
B. Przeciwnicy                            . 262
II. Sposób przekazywania duszy                     267
A. Teoria traducjanizmu – przekazywanie duszy przez rodziców       268
1. Tertulian                              269
2. Grzegorz z Nyssy(?)                         274
B. Teoria kreacjonizmu – pochodzenie duszy od Boga           . 275
1. Laktancjusz                            276
2. Hieronim                             . 277
3. Augustyn                             . 279

ROZDZIAŁ II
STATUS EMBRIONU LUDZKIEGO I TEORIE ANIMACJI        287
1. Pierwsze zapisy o statusie embrionu ludzkiego – Apologeci        288
a. Justyn                             . 289
b. Atenagoras                           . 293
c. Ireneusz                            297
d. Klemens Aleksandryjski                     . 300
e. Laktancjusz                          . 305
2. Teoria animacji równoczesnej                     307
a. Tertulian                            . 308
b. Grzegorz z Nyssy                        326
c. Maksym Wyznawca                       . 338
d. Inni zwolennicy teorii animacji równoczesnej            . 349
3. Teoria animacji opóźnionej                      353
a. Diodor z Tarsu                         354
b. Teodoret z Cyru                        . 357
c. Ambrozjaster                          . 360
d. Inni zwolennicy teorii animacji opóźnionej             . 363
4. Stanowiska niejednoznaczne                     . 368
a. Augustyn                            368
b. Kasjodor                            . 374
5. Podsumowanie                           376

ROZDZIAŁ III
JEZUS EMBRIONALNY WEDŁUG STAROŻYTNYCH TEOLOGÓW CHRZEŚCIJAŃSKICH                        384
1. Jezus embrionalny według Tertuliana                 . 385
2. Animacja Jezusa według Augustyna                 . 388
3. Animacja Jezusa według Maksyma Wyznawcy             . 390
4. Jezus embrionalny w liturgii i sztuce starochrześcijańskiej        393
a. Zwiastowanie                          . 393
b. Nawiedzenie                          396
5. Podsumowanie                           397

Część trzecia MORALNO-PRAWNY PROBLEM PRZERYWANIA CIĄŻY WEDŁUG STAROŻYTNYCH TEOLOGÓW CHRZEŚCIJAŃSKICH

1. Pierwsze zapisy                           402
a. Świadectwo Ojców apostolskich                  . 402
b. Pisma apokryfi czne                       408
c. Podsumowanie                         . 412
2. Stanowiska przeciwne dopuszczalności spędzania płodu ludzkiego     413
a. Apologeci                            414
b. Ojcowie wschodni                       . 426
c. Ojcowie zachodni                        . 437
3. Stanowiska warunkowo przyzwalające na spędzanie płodu ludzkiego    444
a. Tertulian (O duszy, XXV)                     444
b. Hieronim (List 121 do Algazji)                   449
c. Augustyn (Enchiridion ad Laurentium, 86)             . 451
d. Niektórzy teologowie ze środowiska antiocheńskiego        . 453
e. Laktancjusz                           454
4. Podsumowanie                           455
5. Orzeczenia synodalne o aborcji i praktyka penitencjarna starożytnego
Kościoła                              459
a. Orzeczenia synodów                         460
b. Praktyka penitencjarna Kościoła                   . 467

APENDYKS
Zmartwychwstanie embrionów ludzkich                . 472
1. Czy embriony zmartwychwstaną?                   473
a. Apologeci (Justyn, Atenagoras)                  473
b. Tertulian                            . 475
c. Augustyn                           . 480
2. Do jakiego życia embriony zmartwychwstaną?             . 484
a. Tradycja zachodnia                       . 485
b. Tradycja wschodnia                       . 489

ZAKOŃCZENIE                           . 497
1. Płaszczyzna biblijna                         497
2. Płaszczyzna teologiczna                       . 499
3. Płaszczyzna moralna                        501

LITERATURA                            . 505
INDEKS BIBLIJNY                          . 533
INDEKS NAZWISK                          539
SUMMARY                             . 545
RÉSUMÉ                              547

556 stron, Format: 15.5x23.2cm, oprawa miękka

Po otrzymaniu zamówienia poinformujemy,
czy wybrany tytuł polskojęzyczny lub anglojęzyczny jest aktualnie na półce księgarni.