Większość książek o finansach publicznych opisuje przepisy. Inne opisują
rzeczywistość, przytaczając niezliczoną liczbę faktów i danych statystycznych.
Jednak wszystkie te książki nie dotykają istoty rzeczy. Nie tłumaczą
"dlaczego", a to jest w finansach publicznych, tak jak i w innych dziedzinach
życia, najważniejsze. Książka, którą Państwo macie w ręku, jest unikatowa na
polskim rynku - w przystępny sposób łączy teorię z doświadczeniami Polski i innych
krajów. Rozważny czytelnik nie dość, że pozna fakty, to jeszcze przybliży się do
istoty rzeczy - będzie dana mu szansa, by zrozumieć "dlaczego".
Jarosław Neneman
doradca Prezydenta RP ds. samorządu
Ta książka powinna być obowiązkową pozycją w bibliotece każdego
samorządowca chcącego pełniej zrozumieć sens swojej pracy, każdego, dla kogo
zawiłości finansów publicznych stanowią nie lada problem. Przede wszystkim zaś winna
być lekturą podstawową dla kadry zarządzającej finansami samorządowymi, a problemy,
oceny i postulaty w niej wysuwane - wspólną płaszczyzną dyskusji z parlamentem i
rządem na temat pożądanych kierunków zmian w aktualnie obowiązującym modelu
finansowania zadań publicznych przez samorząd.
Lesław Fijał
Skarbnik Miasta Krakowa
Spis treści:
Przedmowa
Rozdział 1. Dlaczego samorząd jest potrzebny we współczesnym państwie?
1.1. Pojęcie samorządu terytorialnego
1.2. Koncepcje i wartości samorządu
1.3. Rola samorządu w filozofii komunitariańskiej i liberalnej
1.4. Zasada subsydiarności
Rozdział 2. Do czego są potrzebne lokalne finanse publiczne?
2.1. Alokacja klasycznych dóbr publicznych
2.2. Monopole naturalne
2.3. Efekty zewnętrzne
2.4. Dobra społeczne (merit goods)
Rozdział 3. System finansowania samorządów
3.1. Najważniejsze kategorie źródeł finansowania samorządów
3.2. Cechy pożądanego systemu finansowania samorządów
3.3. Lokalna autonomia finansowa - operacjonalizacja pojęcia
3.4. Podstawy systemu finansowania samorządów w Polsce
Rozdział 4. Dochody podatkowe
4.1. Podatki lokalne - zagadnienia teoretyczne
4.2. Podatki lokalne w krajach europejskich
4.2.1. Systemy oparte na lokalnym podatku dochodowym
4.2.2. Systemy oparte na podatku od nieruchomości
4.3. Udziały we wpływach z podatków państwowych
4.4. Dochody podatkowe samorządów w Polsce
4.4.1. Podatek od nieruchomości
4.4.2. Podatek rolny
4.4.3. Podatek od środków transportowych
4.4.4. Inne podatki i opłaty lokalne
4.5. Dochody podatkowe samorządów w Polsce - próba oceny
4.6. Potencjalne możliwości poprawy struktury dochodów samorządowych
Rozdział 5. Dotacje i subwencje
5.1. Zagadnienia teoretyczne
5.1.1. Potrzeba transferów zasilających budżety samorządowe
5.1.2. Typy transferów zasilających budżety samorządowe
5.1.3. Transfery wyrównawcze - typy wyrównywania
5.2. Przykłady systemów subwencji i dotacji w krajach europejskich
5.2.1. Subwencje czy dotacje - rozstrzygnięcia dylematu w systemach europejskich
5.2.2. Subwencje w krajach europejskich
5.2.2.1. Dania
5.2.2.2. Wielka Brytania
5.2.2.3. Holandia
5.2.2.4. Francja
5.2.2.5. Hiszpania
5.3. Zróżnicowanie potrzeb wydatkowych a transfery dla samorządów przypadek wielkich
miast
5.4 Subwencje i dotacje dla samorządów w Polsce
5.4.1. Subwencje
5.4.1.1. Subwencja dla gmin
5.4.1.2. Subwencja dla powiatów
5.4.1.3. Subwencja dla województw
5.4.2. Dotacje celowe
5.4.2.1. Dotacje na bieżące zadania zlecone
5.4.2.2. Dotacje na bieżące zadania własne
5.4.2.3. Dotacje celowe na zadania inwestycyjne
5.4.3. Tryb przekazywania subwencji i dotacji
5.5. Subwencje i dotacje w Polsce - ocena
5.5.1. Silne strony
5.5.2. Słabości
5.5.3. Postulowane zmiany
Rozdział 6. Opłaty za usługi
6.1. Zagadnienia teoretyczne
6.1.1. Ustalanie odpłatności za usługi - zasada kosztu krańcowego
6.1.2. Odpłatność za usługi - uwarunkowania społeczne i polityczne
6.1.3. Kontrola poziomu kosztu krańcowego w warunkach braku konkurencji
6.2. Opłaty za usługi w Polsce
Rozdział 7. Zadłużenie a finansowanie inwestycji samorządowych
7.1. Uzasadnienie zaciągania kredytów i pożyczek przez samorządy
7.1.1. Dlaczego samorządy mogą (powinny) pożyczać pieniądze na inwestycje?
7.1.2. Dlaczego samorządy nie powinny pożyczać środków na wydatki bieżące?
7.2. Czy potrzebne są regulacje zadłużania się przez samorządy terytorialne?
7.3. Formy zadłużania samorządów
7.4. Przykłady zadłużania i regulacji lokalnego rynku kredytowego w krajach
europejskich
7.4.1. Przykłady z krajów Europy Zachodniej
7.4.1.1. Zadłużanie się w celu finansowania wydatków bieżących
7.4.1.2. Regulacje dotyczące zadłużania się w celu finansowania inwestycji
7.4.1.3. Zadłużenie samorządów w Europie Zachodniej - doświadczenia praktyczne
7.4.2. Przykłady krajów Europy Środkowo-Wschodniej
7.4.2.1. Regulacje dotyczące zadłużenia samorządów
7.4.2.2. Zadłużenie w praktyce funkcjonowania samorządów
7.4.2.3. Zadłużanie -jak i u kogo?
7.5. Zadłużanie samorządów w Polsce
7.5.1. Najważniejsze regulacje prawne
7.5.2. Polityka kredytowa samorządów w Polsce
7.5.2.1. Zmiana nastawienia samorządów do zadłużenia
7.5.2.2. Zadłużenie jednostek samorządu terytorialnego a dług publiczny
7.5.2.3. Struktura zadłużenia samorządów
7.5.2.4. Obciążenie budżetów samorządowych zadłużeniem
7.6. Wnioski
Rozdział 8. Wielkość i struktura wydatków samorządowych
8.1. Zagadnienia teoretyczne
8.1.1. Czynniki wpływające na alokację funkcji między szczeble administracji
publicznej
8.1.2. Alokacja środków w budżetach lokalnych w teorii Petersona
8.2. Alokacja funkcji w praktyce krajów europejskich
8.3. Wielkość i struktura wydatków samorządowych w Polsce
8.3.1. Alokacja funkcji i struktura wydatków
8.3.1.1. Struktura wydatków budżetów samorządów gminnych
8.3.1.2. Struktura wydatków budżetów samorządów powiatowych i wojewódzkich
8.3.1.3. Struktura wydatków samorządowych z uwzględnieniem gospodarki pozabudżetowej
8.3.2. Wydatki inwestycyjne i źródła ich finansowania
Rozdział 9. Planowanie budżetowe w jednostkach samorządu terytorialnego
9.1. Zagadnienia teoretyczne
9.1.1. Planowanie finansowe w świetle teorii małych zmian (incremental theory) A.
Wildavsky‘ego
9.1.2. Alternatywne (w stosunku do Wildavsky‘ego) podejścia do planowania finansowego
9.1.2.1. Budżet oparty na wskaźnikach efektywności (Budżet Celów i Efektywności)
9.1.2.2. Zero-base budgeting (ZBB)
9.1.2.3. Budżet zadaniowy
9.1.2.4. Wykorzystanie metod analizy nakłady-korzyści (cost-benefit analysis)
9.1.2.5. Ścisłe rozdzielenie budżetu bieżącego i inwestycyjnego
9.2. Doświadczenia polskie
9.2.1. Planowanie finansowe samorządów w świetle obowiązujących przepisów
9.2.2. Praktyka planowania finansowego samorządów - obraz typowy
9.2.2.1. Terminowość i poprawność przyjmowania uchwał budżetowych
9.2.2.2. Precyzja prognoz finansowych i zmiany budżetu w trakcie jego realizacji
9.2.2.3. Polityka finansowa w świetle zmian struktury budżetu - potwierdzenie teorii
małych zmian (incremental theory)! .
9.2.3. Planowanie budżetowe w polskich samorządach - rozwiązania innowacyjne
9.2.3.1. Budżet zadaniowy w praktyce
9.2.3.2. Planowanie finansowe w skali wieloletniej
9.3. Wnioski
Rozdział 10. Lokalna polityka podatkowa
10.1. Koncepcje wyjaśniające
10.2. Polityka podatkowa w praktyce polskich gmin
10.2.1. Ewolucja polityki podatkowej
10.2.2. Zróżnicowanie polityki podatkowej - instrumenty polityki i kategorie
samorządów
10.2.3. Zróżnicowanie geograficzne polityki podatkowej
10.2.4. Typologia polityki podatkowej
10.2.5. Wpływ lokalnej polityki podatkowej na gospodarkę
Rozdział 11. Pojęcie sytuacji finansowej samorządów. Reakcje władz lokalnych
na kryzys finansowy
11.1. Koncepcje teoretyczne i wyniki badań w krajach europejskich
11.1.1. Pojęcie sytuacji finansowej
11.1.1.1. Pomiar zmiany sytuacji finansowej
11.1.1.2. Saldo budżetu bieżącego
11.1.2. Lokalny stres finansowy
11.1.2.1. Interpretacje teoretyczne i badania empiryczne
11.1.2.2. Stres finansowy - typowe reakcje samorządów
11.2. Sytuacja finansowa samorządów w Polsce
11.2.1. Zmiany sytuacji finansowej
11.2.2. Nadwyżka operacyjna
11.2.3. Finanse samorządów wobec spowolnienia gospodarczego 2008-2010
11.2.3.1. Dochody budżetowe
11.2.3.2. Wydatki inwestycyjne i zadłużenie
11.2.3.3. Inne skutki spowolnienia gospodarczego dla finansów samorządów terytorialnych
11.3. Wnioski
Zakończenie
Spis rysunków
Spis tabel
Bibliografia
359 stron, B5, oprawa miękka
