PRZEŁOM ANTYPOZYTYWISTYCZNY W POLSKIEJ SOCJOLOGII ANALIZA TEORETYCZNA KRĘGU MYŚLOWEGO STEFANA NOWAKA MOTRENKO J.B. Księgarnia

Przełom antypozytywistyczny w polskiej socjologii

Analiza teoretyczna kręgu myślowego Stefana Nowaka

Jakub Motrenko pokazuje, na czym może polegać metanaukowa zmiana w naukach społecznych. Opisuje, jak rodzi się, rozwija, broni, a w końcu obumiera paradygmat i jak w łonie obumierającego paradygmatu rodzi się nowy program badawczy. Przedstawia historię kręgu myślowego Stefana Nowaka, jego uczniów i współpracowników, którzy dokonali rewolucji teoretycznej w polskiej socjologii w latach 70. i 80. XX w. – odrzucili ankietowy model socjologii i stworzyli nowy styl myślowy. Przełom antypozytywistyczny był wynikiem kryzysu epistemologicznego socjologii scjentystycznej, adaptacji nowych nurtów myślowych pochodzących z Zachodu i doświadczenia ruchu społecznego Solidarność. Młodzi badacze zidentyfikowali kryzys, odkryli jego przyczyny, sformułowali nowy program badawczy i napisali na nowo historię tradycji, w której byli zanurzeni. Książka jest istotnym przyczynkiem do historii polskiej socjologii, przykładem solidnej socjologii nauki. Łączy walory historii nauki z analizą teoretyczną, wystrzegając się łatwych redukcjonizmów i prostych wyjaśnień. Pozwala postawić wiele ważnych pytań teoretycznych i empirycznych (…), ale stanowi też wkład do debaty między różnymi doktrynami w filozofii nauki. (…) W swojej pracy Jakub Motrenko pielęgnuje najlepsze tradycje warszawskiej socjologii.

dr hab. Michał Kaczmarczyk, prof. ucz.

Książka zaświadcza o talencie analitycznym autora, dokumentuje jego erudycję, znajomość rzeczy oraz wysoką kulturę teoretyczną i metodologiczną. (…) Ukazuje frapującą historię intelektualną Zakładu Metodologii w Instytucie Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego. (…) Od strony „substancjalnej” jest to jedna z ważniejszych kart polskiej socjologii, z istotnym odniesieniem do socjologicznego mainstreamu, debat wokół teorii i metodologii.

prof. dr hab. Aleksander Manterys

Wstęp 9
Ossowszczycy                      10
Czym jest studium teoretyczne?               12
Historyczne teorie racjonalności naukowej           17
Struktura książki                     20
Zakład Metodologii jako strategiczne stanowisko badawcze    . 22
Zakład Metodologii jako system względnie izolowany      . 23

Rozdział 1
Metoda jako narzędzie polityczne i teoretyczne. Konstytucja programu socjologii ankietowej                    27
Geneza socjologii ankietowej                31
Zmiana w sieci racji                   . 36
Ideał nauki. Obiektywizacja wiedzy o społeczeństwie       38
Metoda. Ankieta jako narzędzie konstrukcji danych       . 47
Teoria. Postawy i kauzalny model wyjaśniania         . 55
Konstytucja twardego rdzenia                62

Rozdział 2
Czym jest teoria? Metodologiczne strategie legitymizacji praktyki badawczej                     65
Ideał nauki a badania empiryczne              . 70
Teoria jako zbiór zdań ogólnych               75
Teoria jako twierdzenie o przyczynach            . 84
Substancjalna teoria postaw                . 92

Rozdział 3
W przededniu rewolucji. Kolektyw myślowy Zakładu Metodologii w latach siedemdziesiątych                  103
Represje polityczne i zmiany w strukturze wiedzy        . 104
Struktura demograficzna Zakładu Metodologii         . 112
Bureau of Applied Social Research              120
Front metodologiczno-teoretyczny              126
Front empiryczny                    . 129
Ścieranie się „starego” z „nowym”              . 132
Sytuacja rewolucyjna: nowe prądy umysłowe w Zakładzie Metodologii                . 137

Rozdział 4
Ruch społeczny Solidarność w perspektywie teorii postaw. Degeneracja i przekroczenie programu socjologii ankietowej          146
Przyczyny Solidarności. Historia sukcesu           . 149
Deficyt empiryczny teorii postaw              . 153
Przejściowe trudności czy degeneracja?            . 160
Przesunięcie problemowe: od wartości do intencji        161
Obrona twardego rdzenia i modyfikacja pasa ochronnego     165
Przekroczenie programu socjologii ankietowej         . 172
Metafory mechaniczne                  . 172
Język psychologistyczny                  174
Racje do działania. Podstawy nowego programu naukowego    . 175
Teoretyzowanie Stefana Nowaka               181

Rozdział 5
Odkryć Solidarność. Kolektyw myślowy Zakładu Metodologii wobec wyzwań epistemicznych lat osiemdziesiątych        . 184
Dwa typy odkrycia naukowego               . 188
Tożsamość zbiorowa jako nowy obiekt teoretyczny        192
Doświadczenie Solidarności                . 198
Przeciw ankiecie                     204
Organizacja doświadczenia w języku teorii socjologicznej     . 215
Cechy stylu myślowego                  219
Świadomość społeczna: ciągłość i zmiana           . 220
Podświadomość społeczna                 226
Projekt integracji teoretycznej Zakładu Metodologii       . 231
Zniesienie dualizmu subiektywne–obiektywne         . 232
Homo cogitans vs homo agens                . 238
Sytuacja działania                    . 241
Nowa teoria socjologiczna                 247

Rozdział 6
Zacieranie przez włączanie i ciągłość tradycji. Antypozytywistyczny styl myślowy po roku 1989                  251
Kolektyw myślowy Zakładu Metodologii po roku 1989      251
Antypozytywistyczny styl myślowy po roku 1989        . 254
Dydaktyka: ewolucja, a nie rewolucja             256
Tradycja Zakładu Metodologii               . 259
Teoria zmiany naukowej w socjologii             267

Bibliografia                        281
Indeks nazwisk                      . 306

311 stron, oprawa twarda

Po otrzymaniu zamówienia poinformujemy,
czy wybrany tytuł polskojęzyczny lub anglojęzyczny jest aktualnie na półce księgarni.