Gospodarcze znaczenie zasobów mineralnych oceanu światowego dynamicznie wzrasta w
miarę wyczerpywania się zasobów lądowych, rosnących cen kopalin oraz zwiększającej
się populacji ludzi. Skutkiem tych procesów są zakłócenia na międzynarodowym rynku
surowcowym oraz nasilające się spory polityczne m.in. o prawo dysponowania złożami
zalegającymi na obszarach okołobiegunowych. Wiedza o genezie i rozmieszczeniu kopalin
oceanicznych, formach ich występowania w wodach oceanicznych, na dnie i pod dnem mórz,
metodach ich poszukiwania i wydobycia jest niezbędna do zbilansowania potrzeb surowcowych
krajów i świata.
Jest to kompendium zawierające informacje niezbędne czytelnikom zainteresowanym
problematyką poszukiwania i eksploatacji podmorskich złóż surowców mineralnych, a
także nowoczesny podręcznik dla studentów wydziałów przyrodniczych i ekonomicznych.
O Autorach:
Doc. dr hab. Włodzimierz Mizerski – kierownik Muzeum Geologicznego
przy Państwowym Instytucie Geologicznym. W latach 2000-2005 był zatrudniony na
stanowisku profesora, kierował Katedrą Geologii w Uniwersytecie Łódzkim. Autor wielu
podręczników i skryptów akademickich, książek popularnonaukowych, kilkuset haseł
encyklopediach Wydawnictwa Naukowego PWN, współautor multimedialnej encyklopedii
geografii. W 2005 roku otrzymał Nagrodę Rektora Uniwersytetu Łódzkiego za najlepszy
podręcznik akademicki – Geologię dynamiczną dla geografów (WN PWN, 2002) oraz
Przewodnik do ćwiczeń z geologii (WN PWN, 2004).
Dr hab. Krzysztof Szamałek – pracownik naukowy Wydziału Geologii
Uniwersytetu Warszawskiego. Były profesor w Wyższej Szkole Humanistycznej w Pułtusku. W
latach 1994-1997, 2001-2005 trzykrotnie sprawował funkcję sekretarza stanu, Głównego
Geologa Kraju w Ministerstwie Środowiska. Od 1998 do 2001 roku był dyrektorem w Biurze
Bezpieczeństwa Narodowego przy Prezydencie RP. Stypendysta Indiana University, Cairo
University, Technische Universitat West Berlin, Uniwersytetu im. M. W. Łomonosowa, RWTH
Aachen. Autor wielu publikacji z zakresu geologii gospodarczej i geologii złóż.
Redaktor i współautor monografii Surowce mineralne mórz i oceanów (WN PWN, 1998),
autor podręcznika Podstawy geologii gospodarczej i gospodarki surowcami mineralnymi (WN
PWN, 2007).
Spis treści
Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . 7
Zarys historii i metod badań geologicznych dna oceanicznego . . . . . . .
. . . . . . . . 10
Oceany jako główne jednostki morfotektoniczne powierzchni Ziemi . . . .
. . . . . . . . 21
Szelfy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . 23
Stok kontynentalny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . 26
Podnóże stoku kontynentalnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . 28
Dno głębokich basenów oceanicznych . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . 28
Grzbiety śródoceaniczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . 31
Łuki rowów oceanicznych i wysp oraz morza wewnętrzne . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . 34
Denne osady oceanu światowego. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . 36
Skorupa oceaniczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . 41
Aktywność magmowa w oceanach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . 41
Skały skorupy oceanicznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . 44
Dane geofizyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . 46
Wyniki wierceń głębokomorskich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . 47
Wnioski płynące z badań kompleksów ofiolitowych. . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . 47
Struktura skorupy oceanicznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . 49
Marginalne strefy oceanów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . 51
Klasyfikacja marginalnych stref oceanów . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . 52
Marginalne strefy dywergentne (pasywne). . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . 57
Konwergentne (aktywne) strefy marginalne . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . 66
Geneza oceanów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . 70
Współczesne poglądy na ewolucję oceanów . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . 70
Cykliczność ewolucji oceanów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . 75
Budowa geologiczna i tektoniczna historia oceanów . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . 77
Ocean Spokojny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . 77
Ocean Atlantycki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . 85
Ocean Indyjski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . 93
Systematyka i warunki występowania złóż kopalin oceanu światowego . .
. . . . . . . . 103
Systematyka kopalin oceanicznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . 105
Prawne podstawy zagospodarowania morskich kopalin . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . 108
Kopaliny polimetaliczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . 114
Tlenkowe kopaliny morskie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . 115
Konkrecje polimetaliczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . 115
Kobaltonośne naskorupienia manganowe . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . 126
Polimetaliczne rudy siarczkowe. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . 132
Iły metalonośne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . 139
Kopaliny mechanogeniczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . 145
Piaski tytanonośne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . 150
Piaski kasyterytowe (cynonośne) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . 155
Piaski złotonośne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . 157
Piaski platynonośne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . 158
Diamenty i kamienie szlachetne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . 158
Kamienie szlachetne pochodzenia organicznego . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . 161
Perły . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . 161
Korale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . 164
Bursztyn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . 166
Kopaliny chemiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . 169
Sole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . 169
Fosforyty morskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . 172
Kopaliny energetyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . 177
Ropa naftowa i gaz ziemny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . 178
Gazohydraty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . 191
Węgiel kamienny. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . 195
Literatura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . 197
Indeks rzeczowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . 203
360 stron, oprawa miękka