Jednostka w cieniu władzy, sąd związany monteskiuszowskim postulatem „tuby
prawodawcy”, prawodawca działający sprawnie i antycypujący problemy? Prawo
europejskie dowodzi, że te trzy tradycyjne założenia należą dzisiaj wyłącznie do
świata mitu. Jednostka jest niepokorna, walczy o swoje, jest partnerem dla władzy, sąd
nie chce być niewolnikiem przepisu, na prawo patrzy w sposób konstruktywny. W końcu
prawodawca polityczny wcale nie działa racjonalnie, popełnia błędy, wielu rzeczy nie
przewiduje i nie jest w stanie szybko reagować. W takim otoczeniu „argumenty z
procedury” i „z systemu” prawa występują jako potężna i autonomiczna siła,
wolna od krótkotrwałych i doraźnych kompromisów. Aktorzy integracji (jednostki,
instytucje, państwa) pozostają wobec siebie w sieci zależności, stałej komunikacji,
nie przestają spierać się o wizję wspólnoty. Ta sieć powiązań i interakcji jest
wyrażona przez „unijny kodeks proceduralny”: wielopoziomową, kompleksową i
dynamiczną strukturę racjonalizującą bogactwo normatywne integracji europejskiej.
Kodeks nie działa sam przez siebie, ale wyłącznie dzięki swoim aktorom, którzy widzą
w nim narzędzie do zmiany na lepsze i alternatywę wobec wszechobecnej polityki i
oportunizmu chwili. Jako twór ludzki kodeks odrzuca doskonałość, którą traktuje jako
nieosiągalny ideał. Wierzy raczej w pragmatyczną rzeczywistość, która powinna być
rekonstruowana w sposób najlepszy z możliwych i przy maksymalnym wykorzystaniu
dostępnych narzędzi.
Kodeks tworzy własną wizję wspólnoty zogniskowanej wokół trzech wielkich
idei: godności, sprawiedliwości i racjonalności, za którymi kryje się przesłanie dla
każdego, kto w prawie europejskim chce w sposób efektywny realizować swoje cele. To
przesłanie to: wierność nadrzędnym zasadom, dostrzeżenie godności jednostki na tle
wspólnoty, sztuka godzenia sfery interesu indywidualnego z kolektywnym, gotowość
odczytywania faktów jednostkowych z perspektywy większej całości oraz, last but not
least, zawierzenie sądom jako prawdziwym architektom „unijnego kodeksu proceduralnego
Spis treści:
Wykaz skrótów
Od Autora
Słowo wstępne
Foreword
Część I. "Unijny kodeks proceduralny"
Rozdział I. Koncepcja "unijnego kodeksu proceduralnego"
Rozdział II. Aspiracja i problem "unijnego kodeksu proceduralnego"
Rozdział III. Proceduralizacja prawa unijnego
Część II. Godność proceduralna
Rozdział IV. Jednostka w prawie unijnym
§ 1. Filozofia Yan Gend en Loos
I. Od uprawnionej jednostki
II. Poprzez czujną jednostkę
III. Do uprawnionego obywatela
IV. W kierunku obowiązku nienadużywania prawa podmiotowego
§ 2. Prawo unijne wobec godności jednostki
Rozdział V. Godność człowieka jako refleks praw we wspólnocie.
Od ,jurysprudencji rynku" do ,jurysprudencji konstytucyjnej"
Rozdział VI. Prawo do rzetelnej procedury (procesu)
§ 3. ,.Due process oflaw" jako punkt wyjścia
§ 4. Rekonstrukcja unijnego prawa do rzetelnej procedury
I. Prawo do rzetelnej procedury. Aspekt dostępności
II. Prawo do rzetelnej procedury. Aspekt jakości
1. Koncepcja "rights ofthe defence"
2. Prawo do wysłuchania i postępowania kontradyktoryjnego
3. Prawo do postępowania jawnego
4. Prawo do postępowania w rozsądnym terminie
5. Prawo do pomocy prawnej
III. Prawo do rzetelnej procedury. Aspekt rzeczywistej ochrony prawnej
1. Pomiędzy unijnymi prawami podmiotowymi a krajowymi procedurami
2. Prawo do powołania prawa unijnego. Orzecznictwo pierwszej generacji
3. Prawo do rzeczywistej ochrony prawnej. Orzecznictwo drugiej generacji
4. Prawo do rzeczywistego środka ochrony prawnej. Orzecznictwo trzeciej generacji
5. Prawo do rzeczywistej ochrony prawnej i wewnętrzna komplementarność sfery
remedialnej
6. W kierunku kompletnego prawa podmiotowego
IV. Prawo do egzekucji wyroku jako element prawa do rzetelnej procedury
1.Prawo do egzekucji wyroku i art. 267 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. W
kierunku radiacyjnego oddziaływania orzecznictwa
2.Prawo do egzekucji wyroku i art. 258 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej
3. Prawo do egzekucji wyroku i art. 258 w związku z art. 260 Traktatu o funkcjonowaniu
Unii Europejskiej
4. Egzekucja wyroków sądów unijnych z perspektywy Europejskiej Konwencji o Ochronie
Praw Człowieka i Podstawowych Wolności
§ 5. Rzecznik generalny w strukturze "unijnego kodeksu proceduralnego".
Sojusznik, czy adwersarz prawa do rzetelnej procedury?
I. Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka
II. Orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości
Część III. Sądowa sprawiedliwość proceduralna
Rozdział VII. Sąd w prawie unijnym
§ 6. Sprawiedliwość proceduralna jako koncepcja ewoluująca
§ 7. Efekt sprawiedliwości proceduralnej
§ 8. "Dobry sąd unijny"
I. Sąd niezależny i bezstronny
II. Sąd dostępny
III."Rozsądność komunikacyjna" sądu
1. Kontekstualność jako atrybut "rozsądności komunikacyjnej" sądu
2. "Rozsądność komunikacyjna" jako wyróżnik "dobrego sądu"
IV. Sąd-słuchacz
V. Sąd jako uczestnik "wspólnoty sądowej"
Rozdział VIII. "Sądzenie rynku"
Rozdział IX. Procedura unijna. W kierunku proceduralnej optymalizacji
§ 9. Walor procedury
10. Traktatowy system procedur
§11. Filozofia i istota unijnej procedury. Rekonstrukcja modelu
I. Wartości proceduralne. Filozofia unijnej procedury
II. II. Cechy i zasady proceduralne. Istota unijnej procedury
Zasada pisemności postępowania
Zasada ustności postępowania
Zasada jawności postępowania
Zasada szybkości postępowania
Zasada pasywności proceduralnej
Zasada fachowej reprezentacji stron
Zasada równości językowej
Zasada "równości broni" i kontradyktoryjności
Zasada wysłuchania
Zasada kosztów postępowania
Zasada dwuinstancyjności postępowania
Zasada kolegialności
§ 12. Istota procedury unijnej. Aplikacja modelu na przykładzie postępowania
prejudycjalnego
I. Cechy postępowania prejudycjalnego
II. Zasady proceduralne w świetle cech postępowania prejudycjalnego
§ 13. Optymalizacja procedury unijnej i koncepcja ,,new public managemenf
I. Koncepcja "new public managemenf
II. Koncepcja "newpublic managamenr i sądy unijne
III. Koncepcja ,.newpublic managemenf i dynamiczna architektura proceduralna
IV. Radykalna ewolucja. W stronę nowej filozofii unijnej procedury?
§ 14. Nadużycie procedury
I. Koncepcja jurysdykcji inherentnej sądów
II. Jurysdykcja inherentna i Trybunał Sprawiedliwości
III. Nadużycie procedury i Trybunał Sprawiedliwości
§ 15. "Procedura unijna" w sądzie krajowym. Pomiędzy proceduralną
optymalizacją a pragmatyzmem na styku systemów prawnych
Część IV. Racjonalność proceduralna
Rozdział X. Prawodawca sądowy i prawodawca polityczny w prawie unijnym
§ 16. Bariery naszego myślenia o prawodawczej roli sądów
§ 17. Model kooperacyjny unijnego prawodawcy
I. Prawodawcza funkcja sądu unijnego
II. Kooperacja prawodawcy. Rekonstrukcja modelu
III. Fluktuacja funkcji prawodawcy sądowego
IV. Model kooperacyjny prawodawcy wobec równowagi władz i dynamiki prawa unijnego
V. Komplementarność funkcji prawodawcy sądowego
VI. Sąd-prawodawca jako katalizator
VII. Problem stronniczości prawodawcy sądowego
§ 18. "Racjonalność komunikacyjna" prawodawcy sądowego
I. Racjonalny dyskurs
II. Racjonalność dyskursu we "wspólnocie komunikacyjnej" .
III. Racjonalność komunikacji jako podstawa legitymizacji sądu-prawodawcy
IV. Orzecznicza polityka prawodawcy sądowego
V. Precedens prawotwórczy
§ 19. Prawodawca sądowy i obowiązek wierności wobec prawa unijnego
I. Wierność wobec prawa. Perspektywa wewnętrzna i pluralizm w wersji mocnej
II. Wierność wobec prawa. Model koncyliacyjny i "wspólnota sądów"
III. Wierność wobec prawa unijnego z perspektywy zewnętrznej
W kierunku "pluralizmu kosmopolitycznego"
Rozdział XI. Rekonstrukcja rynku. W stronę efektywnego prawa integracji
Rozdział XII. Operatywność proceduralna unijnego systemu ochrony prawnej
§ 20. Cele Traktatu i instrumentalizacja unijnego systemu ochrony prawnej
§ 21. Kompletność unijnego systemu ochrony prawnej
I. Kompletność unijnego systemu ochrony prawnej w wymiarze aspiracji i antycypacji
II. "Kompletność interakcyjna" unijnego systemu ochrony prawnej
1. Kompletność unijnego systemu ochrony prawnej i granice podejścia aspiracyjnego
2. Kompletność interakcyjna unijnego systemu ochrony prawnej. Wymiar pragmatyzmu
sądowego prawodawcy i racjonalizacja "antycypacyjna" tekstu
§ 22. Operatywność proceduralna i koherencja unijnego systemu ochrony prawnej
§ 23. Operatywność proceduralna i jednolitość prawa unijnego
§ 24. Operatywność proceduralna i partycypacja proceduralna
§ 25. Traktat z Lizbony wobec operatywności unijnego systemu ochrony prawnej i modelu
kooperacyjnego prawodawcy. Pomiędzy racjonalizacją "antycypacyjna" i
"reakcyjną" tekstu
§ 26. Operatywność proceduralna i nadużycie unijnego systemu ochrony prawnej
Część V. Unijny kodeks proceduralny jako całość interakcyjna
Rozdział XIII. Funkcja sądu unijnego wobec zmiany
Rozdział XIV. Godnościowa koncepcja procedury w prawie unijnym
§ 27. Walor uczestnictwa w sprawiedliwej procedurze
§ 28. Legitymizacja procedury przez partycypację
§ 29. Unijny kodeks proceduralny i pytanie o model sądowej sprawiedliwości
proceduralnej
Rozdział XV. Koncepcja "cienia proceduralnego"
§ 30. Studium oddziaływania "cienia proceduralnego"
1. Sędzia Herkules i "cień" sądowej sprawiedliwości proceduralnej
II. Refleks proceduralny jako "proceduralny cień w podróży"
1. Sędzia Prometeusz i "refleks" godności proceduralnej
2. Sędzia Atlas i "refleks" racjonalności proceduralnej
Rozdział XVI. "Unijny kodeks proceduralny" i "podróż idei"
"Unijny kodeks proceduralny". Od aspiracji do realizacji i renesansowe
przesłanie "dobrego rządu"
Summary
Axiology of the Procedural Code of the European Union
Wykaz literatury
I. Książki
II. Artykuły
III. Orzecznictwo
646 stron, oprawa twarda
